Η Αναγκαιότητα Ενός Νέου Κοινωνικού Παραδείγματος Του Σπύρου Άνδρεϊτς

… Δημοκρατία χωρίς ευθύνη δεν νοείται ούτε και δημοκρατία δίχως πατριωτισμό. Η λέξη «αξιοκρατία», σε μια οργανωμένη κοινωνία, σημαίνει: Μοναδικό κριτήριο για την ανάθεση ευθυνών δημόσιου λειτουργού να είναι οι ικανότητές του και η τεκμηριωμένη προσφορά του… Στη χώρα μας, αντίθετα, μέσω του παρασιτικού κρατισμού αναδείχθηκε επί δεκαετίες σε ύψιστη αξία το ήθος του αργόσχολου κηφήνα, και η ευσυνείδητη δουλειά ονομάστηκε βλακεία. Μια ιδεολογία ανισότητας και αντικοινωνικής, ανεύθυνης, χωρίς υποχρέωση λογοδοσίας, ιδιοτέλειας… Φταίει, λέει το σύστημα. Όμως ποιο σύστημα μπορεί να προοδεύσει, να γίνει δηλαδή καλύτερο από τους ανθρώπους που το στελεχώνουν;… Μια γερασμένη κοινωνία είναι ξεπερασμένη επειδή δεν έχει παιδεία, άρα δεν έχει δυναμική για να ανανεώσει τα κύτταρά της. Το παιχνίδι, πριν χαθεί στην οικονομία, χάθηκε στην παιδεία…
Τα τελευταία χρόνια, η έννοια της αξιοκρατίας έχει προσελκύσει την προσοχή των πολιτών στο δημόσιο διάλογο. Η ιδέα ότι τα άτομα θα πρέπει να τοποθετούνται και να ανταμείβονται βάσει των ικανοτήτων και των επιτευγμάτων τους και όχι λόγω του κοινωνικού τους υπόβαθρου ή των κομματικών συνδέσεών τους θεωρείται ευρέως ως βασική αρχή της δικαιοσύνης και της ισότητας. Εντούτοις, σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου ο νεποτισμός και οι πελατειακές κομματικές σχέσεις έχουν από καιρό εδραιωθεί στον ιστό της κοινωνίας, η μετάβαση σε ένα πραγματικά αξιοκρατικό σύστημα δημιουργεί πολυάριθμες προκλήσεις.
Η ελληνική λέξη ‘αξιοκρατία’ στην ουσία, αναφέρεται σε ένα σύστημα στο οποίο η εξουσία και η επαγγελματική θέση καταλαμβάνονται σύμφωνα με τις ικανότητες και τα επιτεύγματα ενός ατόμου. Σε μια κοινωνία ισότιμων πολιτών, όλοι πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες για επιτυχία, και οι ανταμοιβές να βασίζονται αποκλειστικά στις δικές τους προσπάθειες και τα ταλέντα. Αυτό βρίσκεται σε έντονη αντίθεση με το παραδοσιακό ελληνικό μοντέλο, όπου οι προσωπικές σχέσεις και οι κομματικές συμπλέξεις συχνά καθορίζουν τις κοινωνικές, οικονομικές και επαγγελματικές προοπτικές ενός ατόμου.
Η μετάβαση προς τη αξιοκρατία δεν είναι μόνο επιθυμητή αλλά και απαραίτητη για τη μελλοντική ανάπτυξη της Ελλάδας. Ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα ενός συστήματος που βασίζεται στην προσωπική αξία είναι ότι ενθαρρύνει τη σκληρή δουλειά, την καινοτομία και τη δημιουργικότητα. Όταν τα άτομα γνωρίζουν ότι οι προσπάθειές τους θα αναγνωριστούν και θα ανταμειφθούν, είναι πολύ πιο πιθανό να επενδύσουν το χρόνο και την ενέργειά τους σε παραγωγικές δραστηριότητες. Αυτό, με τη σειρά του, οδηγεί στην οικονομική ανάπτυξη και προάγει μια κουλτούρα παρακίνησης και επιτυχίας. Αντίθετα, μια κοινωνία που ανταμείβει τη μετριότητα και την μεροληψία διατρέχει τον κίνδυνο μούχλας και μαρασμού.
Επιπλέον, η αξιοκρατία μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση ορισμένων συστημικών ζητημάτων που πλήττουν την Ελλάδα εδώ και δεκαετίες. Ο νεποτισμός και η διαφθορά είναι από καιρό ενδημικές στην ελληνική κοινωνία, με πολλές καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και δημόσιες θέσεις να καλύπτονται με κριτήριο τους προσωπικούς και κομματικούς δεσμούς και όχι την αξία. Αυτό όχι μόνο υπονομεύει την κοινωνική κινητικότητα, αλλά και διαβρώνει την εμπιστοσύνη στους δημόσιους θεσμούς και εμποδίζει την ικανότητα της χώρας να προσελκύει ταλέντα και επενδύσεις. Με την υιοθέτηση της αξιοκρατίας, η Ελλάδα μπορεί να αρχίσει να ξεφεύγει από αυτόν τον κύκλο της υστέρησης και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς της.
Για πολλές δεκαετίες πιστέψαμε στη χίμαιρα ότι ο δημόσιος τομέας µπορεί να είναι η ατμομηχανή της κοινωνικής ευημερίας. Και έτσι μεταφέραμε συνεχώς πόρους προς αυτόν, ξοδεύοντας και σπαταλώντας σε χρήσεις χαμηλού και συχνά μηδενικού κοινωνικού οφέλους. Τόσοι αργόμισθοι έχουν επί δεκαετίες εξασφαλίσει ισόβια καλοπέραση χωρίς να έχουν πραγματικά δουλέψει ούτε μια μέρα, την ώρα που σκληρά εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα με υψηλότατα προσόντα παίρνουν μια ψευτοσύνταξη πείνας.

Δημοκρατία χωρίς ευθύνη δεν νοείται ούτε και δημοκρατία δίχως πατριωτισμό. Η λέξη «αξιοκρατία», σε μια οργανωμένη κοινωνία, σημαίνει: Μοναδικό κριτήριο για την ανάθεση ευθυνών δημόσιου λειτουργού να είναι οι ικανότητές του και η τεκμηριωμένη προσφορά του. Από τον κλητήρα ως τον γενικό διευθυντή, από την καθαρίστρια ως τον επιτελικό σχεδιαστή πολιτικής, το προαπαιτούμενο και συνεχώς επανελεγχόμενο να είναι η ευφυΐα, η δημιουργικότητα, η ευπρέπεια. Η «αξιοκρατία» σημαίνει: ύστερα από διακόσια χρόνια διασυρμού της έννοιας «δημόσιος υπάλληλος», η λέξη να ταυτίζεται με τον αδέκαστο, τον ταλαντούχο, τον ακούραστα δημιουργικό, τον «μπροστάρη» της κοινωνίας – όχι με τον αναξιόμισθο που μόνο εισπράττει απολαμβάνοντας μακρές αναρρωτικές και ατιμώρητο καθισιό. Η δεσπόζουσα ιδεολογία της Μεταπολίτευσης κυριάρχησε σε όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα και κατέληξε να παράγει συντεχνιακές συλλογικότητες που κατασπάραξαν μέχρι χρεοκοπίας το δημόσιο ταμείο. Τα οργανωμένα συμφέροντα απόκτησαν σταδιακά μεγάλη δύναμη, καθιστώντας ταυτόχρονα αναπόφευκτη τη «ΘΕΣΜΙΚΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ» (institutional sclerosis), δηλαδή τον ουσιαστικό εκπεσμό των δημοκρατικών θεσμών και τη διαστρέβλωση των αληθινών αναγκών που αυτός επιφέρει νομοτελειακά, καθώς ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΡΟΣ ΤΩΝ ΠΟΡΩΝ ΔΕΝ ΕΠΕΝΔΥΕΤΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΑ ΑΛΛΑ ΣΠΑΤΑΛΙΕΤΑΙ ΣΕ «ΑΝΕΛΑΣΤΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΠΙΕΣΗΣ. Τι καταφέρνουν τα μέλη τους; Να είναι αραχτοί, με μηδενική ευχαρίστηση από τη δουλειά τους και με μηδενικό ενδιαφέρον γι’ αυτήν. Να διεκδικούν αυξήσεις και αργίες, βουτηγμένοι στην καθημερινή ανία, με μόνο στόχο την κρατική σύνταξη. Η  ΑΛΗΘΙΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ όμως σε κάθε προοδευτική ιδεολογία, είτε σοσιαλιστική είτε φιλελεύθερη, ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΠΗΓΗ ΚΑΘΕ ΑΞΙΑΣ. Αυτός που δεν δουλεύει δεν δικαιούται να τρώει, λέει ο ίδιος ο Μαρξ χρησιμοποιώντας συνειδητά τα λόγια του Ευαγγελίου.

Στη χώρα μας, αντίθετα, μέσω του παρασιτικού κρατισμού αναδείχθηκε σε ύψιστη αξία το ήθος του αργόσχολου κηφήνα, και η ευσυνείδητη δουλειά ονομάστηκε βλακεία. Μια ιδεολογία ανισότητας και αντικοινωνικής, ανεύθυνης, χωρίς υποχρέωση λογοδοσίας, ιδιοτέλειας. Γιατί ΕΙΝΑΙ προοδευτική ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΕΣΑΙ ΝΑ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΒΟΛΕΨΙΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ; Και βέβαια αναφορικά με τα ψελλίσματα αυτοδικαίωσης κάποιων λαλίστατων υπευθύνων που συνεχώς συνθηματολογούν είναι γεγονός ότι χωρίς σωστή διάγνωση, χωρίς ανάληψη ευθύνης από τους κατά τεκμήριο αρμόδιους η χώρα πνίγεται στην υστερόβουλη ανειλικρίνεια. Φταίει, λέει το σύστημα. Όμως ποιο σύστημα μπορεί να προοδεύσει, να γίνει δηλαδή καλύτερο από τους ανθρώπους που το στελεχώνουν;
Ωστόσο, η μετάβαση σε ένα αξιοκρατικό σύστημα είναι ευκολότερο να ειπωθεί παρά να γίνει πράξη. Απαιτεί μια θεμελιώδη αλλαγή νοοτροπίας και μια συντονισμένη προσπάθεια από όλα τα μέλη της κοινωνίας. Μία από τις βασικές προκλήσεις είναι ο επαναπροσδιορισμός των κριτηρίων επιτυχίας και των αξιών. Σε μια κοινωνία που δίνει μεγάλη έμφαση στους οικογενειακούς δεσμούς και την κοινωνική θέση, μπορεί να είναι δύσκολο για τα άτομα να αποσυνδέσουν την αυτοεκτίμησή τους από τους εξωτερικούς δείκτες επιτυχίας. Η εκπαίδευση των ανθρώπων για τα οφέλη της αξιοκρατίας και η προώθηση εναλλακτικών μέτρων επιτυχίας, όπως η προσωπική ανάπτυξη και η συμβολή στην κοινότητα, είναι κρίσιμα βήματα σε αυτή τη διαδικασία.
Ένα άλλο εμπόδιο είναι η έλλειψη διαφάνειας και λογοδοσίας σε πολλά ελληνικά θεσμικά όργανα. Για να καθιερωθεί ένα σύστημα που να βασίζεται πραγματικά στην αξία, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι οι διαδικασίες επιλογής είναι δίκαιες, αντικειμενικές και βασίζονται σε σαφή κριτήρια. Αυτό σημαίνει την εφαρμογή αυστηρών μεθόδων αξιολόγησης, όπως αντικειμενικές δοκιμασίες και αξιολογήσεις απόδοσης, και τη μείωση της επιρροής των προσωπικών δεσμών και κάθε κομματικής παρέμβασης. Επιπλέον, πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια στην κατανομή των πόρων και των ευκαιριών, έτσι ώστε όλοι να έχουν ίσες πιθανότητες επιτυχίας.
Η εκπαίδευση διαδραματίζει επίσης καίριο ρόλο στην προώθηση μιας αξιότιμης κοινωνίας. Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα συχνά επικρίνεται για την ακατέργαστη προσέγγισή του στη μάθηση και την αποτυχία του να καλλιεργήσει δεξιότητες κριτικής σκέψης και επίλυσης προβλημάτων. Ένα πιο περιεκτικό και προοδευτικό πρόγραμμα σπουδών, το οποίο δίνει έμφαση στη δημιουργικότητα, τη συνεργασία και την ανεξάρτητη σκέψη, μπορεί να βοηθήσει στην προετοιμασία των μαθητών για τις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου. Επιπλέον, η εξασφάλιση ίσης πρόσβασης σε ποιοτική εκπαίδευση, ανεξάρτητα από το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο ενός ατόμου, είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι όλοι θα έχουν ίσες ευκαιρίες επιτυχίας. Μια γερασμένη κοινωνία είναι ξεπερασμένη επειδή δεν έχει παιδεία, άρα δεν έχει δυναμική για να ανανεώσει τα κύτταρά της. Το παιχνίδι, πριν χαθεί στην οικονομία, χάθηκε στην παιδεία. Και όταν λέμε παιδεία δεν εννοούμε μόνο την εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες της που παρέχεται, υποτίθεται, δωρεάν για να μην κάνει κανείς τον κόπο να αναρωτηθεί για την αξία της. Εννοούμε αυτήν την καλλιέργεια, την ηθική και την πνευματική, που σε κάνει να ντρέπεσαι όταν κοιτάς τον εαυτό σου στον καθρέφτη επειδή εξευτέλισες τη ζωή σου «μες στην πολλήν υποκρισία». Εννοούμε αυτή την καλλιέργεια, την ηθική και την πνευματική, που σου επιβάλλει να μη χάνεις την αξιοπρέπειά σου ακόμη και όταν είσαι μόνος σου στην έρημο με μόνη συντροφιά τον ήλιο που σε καίει.

Τέλος, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η αξιοκρατία δεν σημαίνει ότι αγνοούμε τις ανάγκες των πιο ευάλωτων μελών της κοινωνίας. Ενώ ένα σύστημα που βασίζεται στην αξία επιβραβεύει τις ατομικές προσπάθειες, θα πρέπει επίσης να προσπαθεί να δημιουργήσει ίσους όρους ανταγωνισμού και να παρέχει υποστήριξη σε όσους αντιμετωπίζουν συστημικά εμπόδια. Αυτό περιλαμβάνει επενδύσεις σε δίκτυα κοινωνικής ασφάλισης, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση, καθώς και προώθηση της ποικιλομορφίας και της ένταξης σε όλους τους τομείς της ζωής. Με αυτόν τον τρόπο, η Ελλάδα μπορεί να οικοδομήσει μια πιο δίκαιη και συνεκτική κοινωνία, όπου όλοι έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους.

Επιλογικά, η μετάβαση σε ένα αξιοκρατικό σύστημα αποτελεί τόσο ηθική επιταγή όσο και πρακτική αναγκαιότητα για την Ελλάδα. Με την επιβράβευση ατόμων με βάση τις ικανότητες και τα επιτεύγματά τους, και όχι το κοινωνικό τους υπόβαθρο ή τις συνδέσεις τους, η Ελλάδα μπορεί να απελευθερώσει το πλήρες δυναμικό της και να καλλιεργήσει μια κουλτούρα ειδημοσύνης και καινοτομίας. Ωστόσο, αυτός ο μετασχηματισμός απαιτεί μια θεμελιώδη αλλαγή νοοτροπίας, καθώς και συγκεκριμένα βήματα για την προώθηση της διαφάνειας, του απολογισμού και της λογοδοσίας προς την κοινωνία που πληρώνει το μάρμαρο καθώς και της ισότητας των ευκαιριών. Μόνο με την υιοθέτηση της αληθινής αξιοκρατίας μπορεί η Ελλάδα να ξεπεράσει τις προκλήσεις του παρελθόντος και να οικοδομήσει ένα καλύτερο μέλλον για όλους τους πολίτες της.

Ο Σπύρος Άνδρεϊτς υπηρετεί επί δεκαετίες τον χώρο της διδακτικής των Αγγλικών και ευρύτερα των Ξένων Γλωσσών, κατέχοντας συναφή ειδίκευση με μεταπτυχιακά προσόντα. Δοκιμιογραφεί από τα νεανικά του χρόνια επί θεμάτων κοινωνικών, πολιτικών, φιλοσοφικών και λογοτεχνίας. Ήδη 11 βιβλία του κυκλοφορούν στα Αγγλικά σε ηλεκτρονική, χαρτόδετη και σκληρόδετη μορφή στο AMAZON.COM (2 βιβλία δοκιμίων, 3 λογοτεχνικά, και 6 διδακτικής της Αγγλικής γλώσσας).

https://www.amazon.com/stores/Spyros%20Andreits/author/B0CD2LHNRT