Ανδρέας Φλώρος:”Για να παραμείνει η ΕΕ η εστία μας θα πρέπει να κατανοήσουμε σε βάθος τα προβλήματα που την βασανίζουν”
Στην παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Τσιόδρα “Ευρωπαϊκή Ενοποίηση, οι περιπέτειες ενός οράματος” ο Πρύτανης του Ι.Π. Ανδρέας Φλώρος ήταν ένας εκ των εισηγητών. Παραθέτουμε ολόκληρη την εισήγηση του.
«…Μονάχα η συνετή και έλλογη επικράτηση των φιλελευθέρων ιδεών, και όχι η επιστροφή σε παλιούς και ξεπερασμένους θεσμούς θα στερέωνε την απαραίτητη για την πρόοδο και ευημερία της Ευρώπης ειρηνική διαβίωση σε μία Συμμαχία (ευρωπαϊκής) Αλληλεγγύης.
Σε μια Alliance Solidaire».
(Άαχεν, φθινόπωρο 1818, Το προσχέδιο για μια πανευρωπαϊκή συνεργασία και ενοποίηση. Συντάκτης Ιωάννης Καποδίστριας, Γραμματέας του Τσάρου Αλεξάνδρου Παύλοβιτς)
Η συζήτηση για την κρίση και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μια συζήτηση που φέρνει στο επίκεντρο και το βιβλίο του Δημήτρη Τσιόδρα, απαιτεί μια αναδρομή στις καταβολές της Ευρωπαϊκής Ιδέας. Αναδρομή, που βέβαια κάνει κι ο ίδιος ο συγγραφέας στο βιβλίο του.
Αναδρομή όμως που μας παραπέμπει στους ανθρώπους και τον τόπο ετούτο, που φιλοξενούν σήμερα τον ίδιο τον συγγραφέα και τιμούν το έργο του.
Αυτός ο Ιόνιος Τόπος ήταν και είναι σε όλη τη μακρά διάρκεια της Ιστορίας, από τα χρόνια των ομηρικών ηρώων και μύθων του ως στις μέρες μας, η Γέφυρα που ενώνει την Ανατολή με τη Δύση.
Ήταν κι είναι η πύλη λαών και αγαθών, πλούτου και ανταλλαγών ιδεών και πολιτισμών, γλωσσών και τεχνών. Από την Ανατολή στη Δύση και από την Δύση στην Ανατολή. Αυτός ο Τόπος στους δύσκολους αιώνες για τον ηπειρωτικό ελληνισμό φύλαξε, φιλοξένησε και προήγαγε όλες τις εκφάνσεις του πολιτισμού του, υλικές και άυλες, έμψυχες και πνευματικές, γλωσσικές και καλλιτεχνικές, δημιουργούς και δημιουργήματα, ‘παντρεύοντάς’ τα με τα αντίστοιχα των Άλλων, των κατά καιρούς και αιώνων Ξένων Κυριάρχων του: Βενετών, Γάλλων, Ρώσων, Άγγλων.
Η σύζευξη, ο συγκρητισμός αυτός, αποτυπώνεται πιο παραστατικά από αλλού ίσως, στο πνευματικό-ακαδημαϊκό Ίδρυμα του ίδιου αυτού Τόπου, που έχω την Τιμή να εκπροσωπώ και που εμβληματικά συμβολίζει σε πολλά επίπεδα, αλλά και ταυτόχρονα υπηρετεί αδιάλειπτα αυτή την Ένωση. Την αρμονική και δημιουργική συνύπαρξη Ανατολής και Δύσης.
Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Τον φυσικό διάδοχο και κληρονόμο της Ιονίου Ακαδημίας. Του πρώτου Πανεπιστημίου του Ελληνικού Χώρου, που ιδρύθηκε πριν από 200 ακριβώς χρόνια το 1824, από τον βρετανό φιλέλληνα Φρειδερίκο Νορθ, κόμητα του Γκίλφορντ. Εδώ σε αυτό τον τόπο ζυμώθηκε (και ζυμώνεται και σήμερα), η ευρωπαϊκή ιδέα με τρόπο και λόγο άμεσο και γόνιμο, από Ευρωπαίους και Έλληνες επιστήμονες, φορείς της ευρωπαϊκής παιδείας και πρωτεργάτες της αφύπνισης της νεοελληνικής επιστημονικής σκέψης σε όλα τα γνωστά της τότε εποχής πεδία: Θεολογία, Φιλολογία Νομική, Ιατρική.
Στους πρωτοπόρους και φωτισμένους Ευρωπαίους διανοητές, όπως οι Ανρί ντε Σεν Σιμόν, Σαρλ Φουριέ, ο Βίκτορ Ουγκώ, ο Προυντόν, ο Μπακούνιν και ο Σπινέλλι, που διατύπωσαν την ιδέα μιας φιλειρηνικής, δημοκρατικής πανευρωπαϊκής ένωσης στις αρχές, αλλά και σε όλη την διάρκειά του 19ου αιώνα (τους αναφέρει ξεχωριστά και ο Δημήτρης Τσιόδρας), γιατί να μην εντάξουμε ως ενεργούς συνοδοιπόρους τους, μεγάλους δασκάλους της Ιονίου Ακαδημίας, με ευρωπαϊκή κουλτούρα και χρόνια διαμονή σε χώρες της γηραιάς ηπείρου, όπως ο Ανδρέας Κάλβος, ο Κωνσταντίνος Ασώπιος, ο Ανδρέας Μουστοξύδης, ο Νεόφυτος Βάμβας, ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, ο Πέτρος Βράιλας-Αρμένης, ο Διομήδης Δελβινιώτης, ο Κωνσταντίνος Αρβανίτης κ.ά.
Ο Ανρί ντε Σεν Σιμόν, ένας από τους πρωτοπόρους σοσιαλιστές της Γαλλίας και θεμελιωτής της επιστήμης της Κοινωνιολογίας, είχε υποστηρίξει ήδη από το 1814 την ενοποίηση της Ευρώπης, όχι απλά σε μια κοινή οικονομική και πολιτική ζωή, αλλά κυρίως σε μια κοινή ηθική βάση και μία πίστη που θα εμφυσήσει μέσα στις ψυχές των λαών το πατριωτικό φρόνημα και την προσήλωση σε έναν κοινό κώδικα αξιών.
Την ίδια περίοδο, δίπλα στα λόγια των λογίων της ευρωπαϊκής διανόησης, ο έμπρακτος, τολμηρός, πολιτικός, ενοποιητικός της Ευρώπης λόγος, που γίνεται σε συνθήκες και τεκμήρια επίσημα της διπλωματίας (όπως η συνθήκη της Βιέννης 1815, του Άαχεν 1818, του Τροπάου 1820 και του Λάιμπαχ 1821) στην Ευρώπη του μετα-Βατερλώ, της αδίστακτης Ιερής Συμμαχίας, αλλά και της ενοποίησης της Ελβετίας, έχουν ως εμπνευστή και συντάκτη ένα δικό μας Άνθρωπο. Τον τότε Γραμματέα του Υπουργείου Εξωτερικών της Αυτοκρατορικής Ρωσίας, τον Ιωάννη Καποδίστρια.
Η σκέψη και οι δράσεις του μεγαλύτερου ίσως πολιτικού της νεότερης ελληνικής ιστορίας τόσο πριν την ελληνική επανάσταση του ‘21, όσο και κατά την διάρκειά της, ως ο Α’ εκλεγμένος Κυβερνήτης της και μέχρι το μαρτυρικό του θάνατο. Μέλος της Επιτροπής για το Σύνταγμα της Επτανήσου Πολιτείας του 1803, ως ειδικός απεσταλμένος του αυτοκράτορα της Ρωσίας πρωταγωνιστεί στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην ενότητα, ουδετερότητα και ομοσπονδιακή διακυβέρνηση της Ελβετίας. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο Συνέδριο της Βιέννης και υπογράφει ως εκπρόσωπος της Αυτοκρατορικής Ρωσίας την Συνθήκη των Παρισίων. Υπήρξε συντάκτης του «Προσχεδίου για μια πανευρωπαϊκή συνεργασία», που επέδωσε στους ηγέτες των 5 Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης στο Συνέδριο του Άαχεν το 1818.
Ένθερμος υποστηρικτής της κατοχύρωσης συνταγματικών ελευθεριών των πολιτών, αλλά και του δικαιώματος της ελευθερίας, της ευημερίας και της ειρηνικής συνύπαρξης όλων των λαών της Ευρώπης, δίκαια ο Ιωάννης Καποδίστριας μπορεί ανεπιφύλακτα να συμπεριληφθεί στους πρωτοπόρους της ευρωπαϊκής ιδέας.
Η ιδέα λοιπόν της ενωμένης Ευρώπης δεν γεννήθηκε μετά τον Β’ Καταστροφικό (Ευρωπαϊκό και) Παγκόσμιο Πόλεμο, στο φορτισμένο κλίμα του Ψυχρού Πολέμου.
Γεννήθηκε πολύ πριν. Ίσως πριν από 400 περίπου χρόνια, με τη συνθήκη ειρήνης της Βεστφαλίας το 1648 που έδωσε τέλος στον ευρωπαϊκό 30ετή πόλεμο και έθεσε το θεμέλιο λίθο της ευρωπαϊκής τάξης, με τη δημιουργία της ιδέας της εθνικής κυριαρχίας των κρατών της. Αναθερμάνθηκε στον Αιώνα του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης και στη συνέχεια από μεγάλους διανοητές του 19ου και του 20ου αιώνα.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ, ένας από τους δυναμικότερους εκφραστές του κατ’ εξοχήν μεσσιανικού γαλλικού ρομαντισμού, σε μια ανοιχτή επιστολή του, στις 29 Αυγούστου 1876, θέτει το θέμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ως µόνο τρόπο για να σταματήσουν οι αιματοχυσίες σ’ αυτή την Ήπειρο, και γράφει:
«Θα έρθει μία μέρα που όλα τα έθνη της ηπείρου μας θα τα διαδεχθεί μία ευρωπαϊκή αδελφότητα… Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Αυτός είναι ο μοναδικός στόχος, το μοναδικό λιμάνι».
Έχει τεράστιο ενδιαφέρον ότι μετέπειτα αναρχικοί διανοητές και επαναστάτες, όπως ο Προυντόν και ο Μπακούνιν, μοιράζονταν κάτι κοινό: το θαυμασμό τους για το ομοσπονδιακό σύστημα της Ελβετίας, το οποίο θεωρούσαν πρότυπο για μια μελλοντική ευρωπαϊκή ομοσπονδία.
Ο Μπακούνιν στο συνέδριο που έγινε το 1867 στη Γενεύη από τον Συνασπισμό για την Ειρήνη και την Ελευθερία, είπε: «για να θριαμβεύσει η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η ειρήνη στις διεθνείς σχέσεις στην Ευρώπη και για να αποτραπεί ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των διαφόρων λαών που συνθέτουν την ευρωπαϊκή οικογένεια, ένας δρόμος μόνο μένει ανοιχτός: να συσταθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης… Απαραίτητη συνθήκη: να εκλείψουν οι τερατώδεις ανισότητες μεταξύ των κρατών της».
Το 1926 πραγματοποιείται στη Βιέννη το πρώτο συνέδριο ευρωπαϊκής ένωσης. Ανάμεσα στους σημαντικούς διανοούμενους που υποστήριξαν την κίνηση και μετείχαν κατά καιρούς στις δραστηριότητες της ήταν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Τόμας Μαν, ο Σίγκμουντ Φρόυδ και κορυφαίοι οικονομολόγοι όπως ο Τζων Μέυναρντ Κέυνς.
Που τοποθετείται όμως η ευρωπαϊκή ένωση στο ασταθές διεθνές περιβάλλον;
Η ΕΕ, αυτή η οικειοθελής σύμπραξη κρατών, του μεταπολεμικού-ψυχροπολεμικού Κόσμου, είναι ένα πρωτοφανές ιστορικό πείραμα που παρά τα όποια προβλήματά της, δημιούργησε πρωτόγνωρες συνθήκες ειρήνης και ευημερίας στην ήπειρό μας.
Όπως όμως τονίζει στο βιβλίο του ο Δημήτρης Τσιόδρας, ήδη από τα πρώτα χρόνια ζωής της ΕΕ παρατηρείται μία ατέρμονη σύγκρουση μεταξύ εθνοκεντρισμού από τη μία πλευρά και ευρωπαϊσμού από την άλλη, γεγονός που απομακρύνει το οικοδόμημα από την πολιτική ενοποίησή του.
Και συνεχίζει απλά, λιτά και με σαφήνεια να περιγράφει ο αγαπητός Δημήτρης:
Σήμερα ζούμε την αντιστροφή μία τάσης που ξεκίνησε πριν από 500 χρόνια όταν η δύναμη και ο πλούτος ήταν συγκεντρωμένα στην Ανατολή, αλλά παρόλα αυτά οι ευρωπαϊκές δυνάμεις (Αγγλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία, Ολλανδία κλπ.) κατέκτησαν την Αμερική, υπέταξαν την Ασία, έφτιαξαν αποικίες στην Αφρική. Ο κατακερματισμός, η έλλειψη πολιτικής ενότητας αλλά και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα κράτη, τα κρατίδια της τότε Ευρώπης, αποδείχτηκε ότι δεν ήταν μειονέκτημα. Αντιθέτως, ήταν από τους παράγοντες που συνέβαλαν στην παγκόσμια ευρωπαϊκή κυριαρχία. Επί αιώνες η Ευρώπη ήταν το κέντρο του κόσμου.
Τις τελευταίες δεκαετίες όμως αυτά που ίσχυαν επί μακρόν αλλάζουν.
Ο ανταγωνισμός των κρατών που κάποτε ήταν κινητήρια δύναμη για την Ευρώπη έχει μετατραπεί σήμερα στον πλέον επιβραδυντικό παράγοντα, αφού αποτρέπει την πολιτική ενοποίηση και διατηρεί τον κατακερματισμό της, σε μία εποχή που ο κόσμος κινείται στην κατεύθυνση της στενότερης συνεργασίας και των μεγάλων διεθνών ενώσεων.
Έχουμε μια διαρκή μετατόπιση ισχύος προς την Ασιατική Ήπειρο, Κίνα, Ινδία, Ν. Κορέα, Ταϊβάν, αλλά και στις χώρες του Κόλπου και φυσικά, την Αμερική.
Η Ευρώπη φαίνεται επίσης, ότι δεν θα είναι πρωτοπόρος στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και των πρακτικών εφαρμογών της, αλλά απλά καταναλωτής. Το οικοσύστημα των μεγάλων εταιρειών που διαθέτουν το ανθρώπινο κεφάλαιο για να αναπτύξουν νέες τεχνολογίες, τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από υψηλού επιπέδου πανεπιστήμια που δεν είναι ευρωπαϊκά, ή εργάζεται εκτός Ευρώπης.
Στο πολιτικό-διπλωματικό πεδίο, οι συνεχείς πόλεμοι στη λεκάνη της Μεσογείου, στις παρυφές του κέντρου του μουσουλμανικού κόσμου και ο πρόσφατα βίαια εκδηλωθείς ρωσικός αναθεωρητισμός, σε συνδυασμό και αλληλεξάρτηση με τις συνεχείς μετακινήσεις πληθυσμών προς την Ευρώπη, με το οξύ δημογραφικό πρόβλημα των κρατών της, ενισχύουν τις ανησυχίες για το ευρωπαϊκό μέλλον.
Φέρνουν παράλληλα στην επιφάνεια όλες τις ατέλειες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος: την έλλειψη ενός ενιαίου πολιτικού κέντρου ακριβώς τη στιγμή που η Ευρώπη χρειάζεται μία στιβαρή ηγεσία, που να παίρνει άμεσα και έγκαιρα αποφάσεις. Που να παρεμβαίνει καθοριστικά και αποφασιστικά υπέρ της ειρήνης και της ευημερίας των λαών.
Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι αυτό που ζούμε είναι το τέλος της δυτικής ηγεμονίας.
Όπως το θέτει ο σύγχρονος Βρεττανός ιστορικός και δημοσιογράφος Μάρκ Μαζάουερ απομένει να φανεί αν η Ευρώπη θα μπορέσει να ανοίξει ένα δρόμο ανάμεσα στον ατομικισμό του αμερικάνικου καπιταλισμού, στον αυταρχισμό και την οικονομική διείσδυση της ανατολικής Ασίας, στον φονταμενταλισμό και τον πλούτο των φυσικών ενεργειακών πόρων του αραβικού κόσμου.
Η φιλελεύθερη δημοκρατία από τη μια και το ασιατικό μοντέλο ή το μουσουλμανικό μοντέλο από την άλλη.
Η δυσμενής, λοιπόν, καμπή την οποία διέρχεται η ευρωπαϊκή Ένωση μετά από μια σειρά ετών κρίσης φέρνει στο προσκήνιο την αναγκαιότητα ενός νέου τρόπου αντιμετώπισης της πρόκλησης που γέννησε αυτή η εποχή των έντονων συγκρούσεων με αντίπαλους πρωταγωνιστές την ετερογένεια και την ομοιομορφία των κρατών-μελών.
Οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις, ειδικά των τελευταίων ετών, κλονίζουν το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης και το οικοδόμημα μιας κουλτούρας συναίνεσης, αφήνοντας πίσω την αισιοδοξία που κάποτε ενέπνευσαν οι αποφάσεις του Μάαστριχτ. Ωστόσο οι πολυδιάστατες αυτές κρίσεις, όπως αποτυπώνονται φανερά στο πρόσφατο Brexit, την προσφυγική κρίση, τη διαφορετική στάση απέναντι στο ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά ακόμα και στην επανένωση της Γερμανίας παλαιότερα, αναδεικνύουν την ανάγκη από τη μια ενός κριτικού αναστοχασμού ακόμα και κάτω από το ρεαλιστικό πρίσμα της αποδόμησης της μυθικής διάστασης στο ξεκίνημά της, μέσα από τη διάθεση όμως επαναπροσδιορισμού της και κυρίως της εποικοδομητικής συμπερίληψης με γνώμονα τους νέους ορίζοντες. Κάτω από αυτά τα φαινόμενα ελλοχεύει ο βασικός προβληματισμός˙ πρόκειται για την έντονη πλέον κρίση της λαϊκής υποστήριξης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος υπό το πνεύμα του ευρωσκεπτικισμού.
Ο ευρωπαίος πολίτης έχασε την εμπιστοσύνη του στο όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο, μάλιστα, του γενικότερου φόβου του απέναντι στο θηρίο της παγκοσμιοποίησης. Ο οικονομισμός αποτέλεσε τη θεμέλιο λίθο του ενωσιακού δικαίου σε βάρος των πολιτικών, δικαιϊκών και πολιτισμικών θεσμών, προκαλώντας την ανάγκη νέων ερμηνευτικών κατόπτρων. Οι στοχεύσεις πρέπει να μετατεθούν από την οικονομία στην κοινωνία, στα οικουμενικά ζητήματα, όπως η ασφάλεια, η μετανάστευση, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η αειφόρος ανάπτυξη.
Ο κόσμος τον οποίο ζούμε σήμερα, βέβαια, διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Ο καπιταλισμός και φιλελεύθερη δημοκρατία είναι ευρωπαϊκά δημιουργήματα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία του λόγου, οι θρησκευτικές ελευθερίες, η ελεύθερη αγορά, η ανταγωνιστική οικονομία, η προστασία της περιουσίας, η δίκαιη κατανομή αγαθών, το κοινωνικό κράτος, οι περιορισμοί στην εξουσία, ο πολιτικός πλουραλισμός. Όλα αυτά είναι βασικές αρχές πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η σύγχρονη Ευρώπη και γενικά αυτό που αποκαλούμε Δυτικός Κόσμος.
Μπορεί κάποιος να φανταστεί τι θα σημαίνει είσοδος σε ένα Άλλο Κόσμο, με άλλες αρχές και αξίες, που δεν θα έχουν να κάνουν σε τίποτα με το δυτικό κόσμο αναφορικά με την ιστορία, την κουλτούρα, την πολιτική, την ελευθερία της έκφρασης, τα ατομικά δικαιώματα, το δικαίωμα στην ιδιοκτησία το χαρακτήρα της κοινωνικής οργάνωσης;
Τίποτα δεν είναι προκαθορισμένο. Οι εξελίξεις θα λάβουν τη μορφή που θα τους δώσουν οι ευρωπαίοι πολίτες και οι ηγεσίες τους. Ο δρόμος μας δείχνει ότι ένα καλύτερο μέλλον για όλους περνά μέσα από την κοινή μας προσπάθεια.
Και αυτό θα μπορούσε να γίνει, να «διευθυνθεί», μέσω της εκπαίδευσης, της Παιδείας. Οι αρχές επάνω στις οποίες θα στηρίζεται μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία κρατών είναι καλύτερες, πιο στέρεες, μόνο αν στηρίζονται σε μια βαθιά Ανθρωπιστική Παιδεία, απότοκη και συνέχεια της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης. Μιλώντας άλλωστε για κοινωνικούς μετασχηματισμούς όπως αυτοί υπαγορεύονται μέσα από την ενοποίηση, αντικρίζουμε την προοπτική μιας Ευρώπης ελεύθερης και δημοκρατικής με κοινό παρονομαστή την πρόοδο της ανθρωπότητας, την παγκόσμια ειρήνη, με κοινωνική ευαισθησία. Και η ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης αποτέλεσε και αποτελεί βασικό στάδιο προς την «Ευρώπη των πολιτών» και την πραγματοποίηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Πρόκειται για τον αναμφισβήτητο τροχοδιάδρομο καθοριστικής σημασίας στην άμαξα της ολοκλήρωσης του ανθρώπου και της συμμετοχής του στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική ζωή ενός ενιαίου κοινοτικού χώρου, τον αρωγό στη διαμόρφωση μιας νέας ταυτότητας.
Η εκπαίδευση, μέσα από το οχυρό της οποίας μπορούμε να λάβουμε θέση απ΄αυτό το βήμα, δύναται να διαμορφώσει πολίτες με ευρωπαϊκή συνείδηση, ανεπτυγμένη κριτική σκέψη, αλλά και συνείδηση της συνευθύνης. Οι επιστήμες εξάλλου έχουν τη δύναμη να συμβάλλουν στη γόνιμη γνώση του παρελθόντος, στον προσδιορισμό των δεδομένων που ισχύουν και όσων θα υπάρξουν στο μέλλον με προσανατολισμό το κοινό όραμα. Σημαντικά εργαλεία αναδεικνύονται οι πολιτικές, οικονομικές και ανθρωπιστικές/κοινωνικές επιστήμες, οδηγώντας σε μια συναινετική διέξοδο από τον άκρατο ορθολογισμό.
Η Παιδεία είναι αυτή που κατευθύνει στη βαθιά επίγνωση των κοινών πολιτιστικών καταβολών, κοινών αξιών και δεσμών των ευρωπαίων πολιτών, την αναγνώριση κοινών προβλημάτων και στόχων. Καταβολές που γεννήθηκαν στον κόσμο της Ευρώπης μέσα στους αιώνες της ιστορικής της διαδρομής με την αρχαία ελληνική σκέψη, τις ιδέες του χριστιανισμού, τις υψηλές ιδέες του Διαφωτισμού και της γαλλικής Επανάστασης. Μια εκρηκτική συμφιλίωση ηθικής και διανόησης. Παιδεία που μας καθιστά κοινωνούς κοινής ιστορικής πορείας, συγγενείς και κληρονόμους ενός ενιαίου πολιτισμού που γεννήθηκε μέσα από το αρμονικό συνταίριασμα της ευρωπαϊκής και της εθνικής συνείδησης στα όρια μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας.
Η ελληνική παιδεία, μάλιστα, μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους , ανήσυχη για την πρόοδο της Ευρώπης που αδυνατούσε λόγω Επανάστασης να παρακολουθήσει, έστρεψε σταθερά το βλέμμα της στην Ευρώπη επιδιώκοντας να συνδεθεί στο όχημά της και να φτάσει τους φωτισμένους λαούς της γηραιάς Ηπείρου νιώθοντας οι ίδιοι Ευρωπαίοι. Και έχουμε ευθύνη να διασώσουμε την ευρωπαϊκή Παιδεία που κουβαλά τις ανθρωπιστικές ιδέες, καθώς είναι εκείνες που μας οδηγούν στον καλύτερό μας εαυτό. Η κληρονομιά της Δημοκρατίας, της Αναγέννησης, του Χριστιανισμού, των εθνικών γλωσσών που εσωκλείουν τη δύναμη του αύριο με την ποικιλομορφία που δημιουργούν μέσα από ένα παράδοξο σχήμα συντηρούν την προοπτική της ενοποίησης. Η ευρωπαϊκή ανθρωπιστική Παιδεία προσφέρει γενναιόδωρα το αίσθημα της ανθρώπινης ποιότητας σε ένα περιβάλλον παγκοσμιοποίησης.
Η Ευρώπη των αντιφάσεων που πρέσβευε από τη μια το Χριστιανισμό, αλλά από την άλλη διεξήγε σκληρούς θρησκευτικούς πολέμους, της υψηλής τέχνης και των γραμμάτων αλλά και των αγριοτήτων, χάραξε μια μακρά πορεία. Κατέκτησε το όραμα της ενοποίησης με σπέρματα αυτής ως ιδέας από την ελληνορωμαϊκή ακόμα αρχαιότητα, αποδεικνύοντας με την ιστορική πορεία που διένυσε ότι το πείραμα αυτό της ενοποίησης κουβαλά τη δυναμική της συνειδιακής ωρίμανσης. Η Ευρώπη καθορίζεται από την Ιστορία της, το παρελθόν της, τις Ιδέες, τα επιτεύγματα και τις παραδόσεις της. Κι σε όλα αυτά το όχημα, η γέφυρα μετάδοσης δεν μπορεί να είναι άλλη από μια διακρατική, διευρωπαϊκή, διεπιστημονική Παιδεία.
Και στο σημείο αυτό επιτρέψετέ μου, χωρίς ίχνος αυτοπροβολής, να επισημάνω πως το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, το Περιφερειακό πολυνησιωτικό επιστημονικό ίδρυμα, με τα διττά χαρακτηριστικά του, αφενός ως κληρονόμος του πρώτου ακαδημαϊκού ιδρύματος του ελληνικού χώρου, και αφετέρου λόγω της φυσικής-γεωγραφικής του θέσης στους δρόμους που ενώνουν Ανατολή και Δύση, και κυρίως, με το ανθρώπινο δυναμικό όλων των επιπέδων – Διοικητικό, επιστημονικό, ερευνητικό, εκπαιδευτικό, διδασκόμενες/- ους και διδάσκουσες/διδάσκοντες – κοντολογίς, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο εν τω όλω του, σε συνεργασία με τους Τόπο, τους Φορείς και τους Ανθρώπους των τοπικών-νησιωτικών μας κοινωνιών, εργάζεται, όπως δείχνουν άλλωστε και οι πρωτοβουλίες και οι συνεργασίες του, με ένταση και επιμονή, στην υπηρέτηση αυτών των στόχων, προωθώντας τη διακινητικότητα επιστημόνων και Ιδρυμάτων από την Αμερική, την Αυστραλία και την Ασία μέχρι την Αφρική και φυσικά την Ευρώπη, μέσα σε ένα διευρυμένο πλαίσιο διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.
Δημιουργώντας έτσι ένα ενιαίο πνευματικό πεδίο όπου οι ευρωπαίοι πολίτες μαζί με τους πολίτες του κόσμου, μπορούν να συνεργάζονται, να ερευνούν, να αλληλεπιδρούν, να προχωρούν σε καινοτομίες, να ενεργούν και να στοχεύουν από κοινού στην πρόοδο και την ισότιμη ευημερία των λαών, όλων των λαών.
Όπως ακριβώς ονειρεύτηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας και τόσοι άλλοι, που έβαζαν τον Άλλο, και μάλιστα τον φαινομενικά Αδύναμο, στη πιο Συντεταγμένη Συνταγματικά θέση Ελευθερίας-Ισότητητας-Ισονομίας και Ευημερίας. Πιστός. Πιστοί στις Αξίες του Ανθρωπισμού, που καλλιέργησε αυτός ο Τόπος, αυτή η Ήπειρος.
Αγαπητές Φίλες,
Αγαπητοί Φίλοι,
Το βιβλίο του Δημήτρη Τσιόδρα παρουσιάζει με σαφήνεια την κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί σε μία Ευρώπη που παλεύει μεταξύ του δίπολου της ενοποίησης και του εθνοκεντρισμού- ευρωσκεπτικισμού.
Συμβάλλει στην κατανόηση των απόψεων που επικρατούν στους κόλπους της ΕΕ και αναδεικνύει τη δυσκολία πραγμάτωσης του εγχειρήματος της πολιτικής ενοποίησης.
Για να παραμείνει η ΕΕ η εστία μας θα πρέπει να κατανοήσουμε σε βάθος τα προβλήματα που την βασανίζουν.
Όπως ακριβώς μετά τον πόλεμο οι νέες απειλές έδωσαν ώθηση στην ευρωπαϊκή ιδέα.
Έτσι και σήμερα οι παγκόσμιες προκλήσεις οφείλουν να μας κάνουν να αναζητήσουμε, όλοι μας, Πολίτες και Ηγεσίες, (συν)-υπεύθυνα τις αναγκαίες λύσεις και να δώσουμε ώθηση στην ιδέα μιας πραγματικά Ενωμένης Ευρώπης.
Μαζί μπορούμε καλύτερα.
Μόνο μαζί.
Και να κάνουμε για αυτό Ό,τι χρειαστεί.
Σε αυτή την ώθηση. Σε αυτή την ιδέα, το έργο του Δημήτρη Τσιόδρα, είναι μια υψηλή πρόσθετη αξία. Δίνει μια μεγάλη ώθηση αυτογνωσίας και ανάληψης πρωτοβουλιών ευθύνης.
Τον ευχαριστούμε για την συγγραφή του.
