Φθόνος: Χρόνια Αυτοδηλητηρίαση; Του Σπύρου Άνδρεϊτς

Όταν σκεφτόμαστε το φθόνο, συχνά τον συνδέουμε πιο πολύ με αισθήματα ζήλιας για τα αγαθά, τις επιτυχίες ή τις σχέσεις κάποιου άλλου. Ωστόσο, υπάρχει μια άλλη μορφή κοινωνικού φθόνου που υπερβαίνει την απλή λαχτάρα των ξένων αγαθών και έχει καταστροφική επίπτωση στην ψυχική ισορροπία. Αυτή η μορφή ζηλοφθονίας ανακύπτει εκεί που όχι απλά απουσιάζει ο σεβασμός ή ο θαυμασμός για τα πιο εκλεχτά ανθρώπινα πρότυπα, αλλά αντίθετα πλεονάζει η επιθυμία ακύρωσης και παραγνώρισης αυτών των αξιομίμητων παραδειγμάτων. Αυτό το είδος του φθόνου οφείλεται σχεδόν πάντα σε αβυσσαλέα συναισθήματα μειονεξίας.

Η διαβρωτική φύση του μειωτικού φθόνου εκτείνεται πολύ πιο πέρα ​​από την απλή επιθυμία για υλικά αντικείμενα· διαποτίζει διαλυτικά την ίδια τη υφή της σκέψης και της δημιουργικότητας. Αυτοί που κατακλύζονται από κοινωνικό φθόνο ισοπέδωσης συχνά επιθυμούν όχι απλά και μόνο να κατέχουν αυτό που έχουν οι άλλοι, αλλά να μειώσουν και να απαξιώσουν τις επιτυχίες των ξεχωριστών ανθρώπων, διαβρώνοντας τη σπουδαιότητα ή την εξέχουσα θέση τους στους αντίστοιχους τομείς δράσης τους. Αυτό πιστοποιεί το γεγονός ότι δεν ενδιαφέρονται καθόλου να αναγνωρίσουν την τεράστια αφοσίωση και προσπάθεια που έχουν επενδύσει αυτά τα διακεκριμένα άτομα για να καλλιεργήσουν την αξία και το ταλέντο τους, θεωρώντας ότι δεν διαφέρει σε τίποτα από την δική τους στάση νωθρότητας, απάθειας και αδιαφορίας. Η ζηλοφθονία τους θεριεύει από μια τοξική μίξη δυσφορίας και ανασφάλειας, που τους ωθεί να επιζητούν την πτώση αυτών που έχουν εργαστεί χαλκέντερα και ακατάβλητα για να προοδεύσουν. Στα μάτια τους, η άνοδος των άλλων είναι μια ασυγχώρητη προσβολή, αφού αποτελεί μια ξεκάθαρη υπενθύμιση των δικών τους μειονεκτημάτων και ελαττωμάτων. Ο φθόνος τους προδίδει μια επιθυμία να χαλάσουν το παιχνίδι, να ρίξουν τους άλλους στο χαμηλό επίπεδο της δικής τους ανεπάρκειας και κακομοιριάς σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να καταπραΰνουν έτσι το τραυματισμένο τους εγώ. Ωστόσο, στην προσπάθειά τους να μειώσουν τους άλλους, ενισχύουν μόνο το δικό τους αίσθημα κενότητας και αδυναμίας, διατηρώντας ταυτόχρονα έναν ατέλειωτο κύκλο πικρίας και αυτοκαταστροφικών επιλογών.
Μάλιστα παρατηρείται το απίστευτο πλην ψυχολογικά ερμηνεύσιμο φαινόμενο να προκρίνουν, επί ζημία των προσωπικών και οικογενειακών τους συμφερόντων ακόμη και με ανεπανόρθωτη βλάβη του μέλλοντος των παιδιών τους, υπηρεσίες κάκιστης ποιότητας από αγύρτες και τσαρλατάνους αφού μόνο με αυτούς αισθάνονται την άνεση της ισοτιμίας και την αλληλοαποδοχή της αμοιβαίας μειονεξίας. Η αλληλεγγύη της μετριοκρατίας αποτελεί φυσική απόρροια του κοινωνικού φθόνου. Κι εδώ ταιριάζει γάντι η Αγγλική φράση ” She cut off her nose to spite her face ” = έκοψε τη μύτη της για να πικάρει τη μούρη της.

Η επίδραση αυτού του τοξικού συναισθήματος και η δυνατότητά του να δηλητηριάσει το μυαλό όλων όσοι κυριαρχούνται από αυτό είναι ολέθρια και διαρκής. Και δεν είναι καθόλου σπάνια στους λεγόμενους ‘’ανώτερους’’ κύκλους της λογοτεχνίας και της ‘’πνευματικής΄΄ παραγωγής οι οποίοι φθονούν καλλιτεχνικά, ‘’μιμούμενοι’’ κακότεχνα το ύφος άλλων. Γι’ αυτό στη σημερινή Ελλάδα οι δυσνόητες αερολογίες εκλαμβάνονται από τους αγαθιάρηδες της επικρατείας ως βαθυστόχαστες λεπτολογίες, απρόσιτες φυσικά στον αδαή και χυδαίο όχλο. Έτσι όσα συμφέρουν τους σκόπιμα ασαφείς, καθότι ατάλαντους, τα προπαγανδίζουν οι ψωροφαντασμένοι που δεν καταλαβαίνουν καλά-καλά τι διαβάζουν.

Για να κατανοήσουμε τη φύση αυτής της ζηλοφθονίας, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τη ριζική αιτία: το βαθύτατο σύμπλεγμα κατωτερότητας. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτήν τη συμπλεγματική συμπεριφορά νιώθουν τους εαυτούς τους ατελείς, λειψούς και υποδεέστερους σε σχέση με τους άλλους. Κατά βάθος παραδέχονται μέσα τους ότι είναι ανίκανοι να επιτύχουν αξιόλογα πράγματα ή ότι δεν αξίζουν την επιτυχία. Ως αποτέλεσμα, όταν αντιμετωπίζουν άτομα που διαθέτουν μοναδικά ταλέντα, υψηλή νοημοσύνη ή άλλα ατομικά χαρίσματα, νιώθουν ότι κινδυνεύει και απειλείται το αυτοείδωλό τους, η  εύθραυστη αυτοεικόνα τους. Αντί να εμπνευστούν ή να κινητοποιηθούν θετικά από αυτά τα εκλεκτά πρότυπα, γίνονται παρανάλωμα της ζήλειας, της εχθρότητας και του μίσους. Αλλά τούτη η ανεξέλεγκτη εμπαθής ζήλια μπορεί εύκολα να ριζώσει στα μύχια και τα έγκατα της ύπαρξής τους: Όταν επικεντρωνόμαστε σε αυτό που έχουν άλλοι και σε αυτό που μας λείπει, γεννιέται μέσα μας η μόνιμη αμφιβολία και η συνεχής αρνητικότητα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορά αυτο-υπονόμευσης, εμποδίζοντας την προσπάθειά μας για ευτυχία και επιτυχία. Η ηττοπαθής αντίδραση ενισχύει περαιτέρω το πρόβλημα: Η πικρή αναγνώριση των ελλείψεων μας και η παραγνώριση της αξίας των θαυμαστών προτύπων μας κρατάει κολλημένους σε αυτόν τον φαύλο κύκλο. Χάνουμε τις ευκαιρίες για ανάπτυξη και αυτοβελτίωση. Μια στάση εκτίμησης και θαυμασμού για αυτούς που αξίζουν να μας εμπνέουν είναι όχι μόνο υγιής, αλλά και απολύτως αναγκαία για την προσωπική μας ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο. Τα σημαντικά πρότυπα λειτουργούν ως φωτεινοί φάροι εμπνεύσεως, μας υποκινούν να αγωνιζόμαστε για τη διαρκή μας βελτίωση ώστε να μαθαίνουμε από τις δικές τους εμπειρίες.

Με το να αρνούμαστε να αναγνωρίσουμε το ταλέντο και τη σκληρή δουλειά τους, αρνούμαστε στον εαυτό μας την ευκαιρία να μάθουμε από τους καλύτερους στον τομέα τους και να εξελιχθούμε. Τα αποτελέσματα αυτής της τοξικής ζήλιας επεκτείνονται πέρα από τον περιοχή των ψυχικών αγκυλώσεων. Πράγματι, μπορεί να διεισδύσει σε κάθε πτυχή της ζωής μας, δηλητηριάζοντας τις σχέσεις μας, την καριέρα μας και τη συνολική αίσθηση της αυταξίας μας.

Σε μια εντελώς επιφανειακή κουλτούρα όπου οι σκυλωδές = σκυλοτράγουδα γίνονται λαϊκό προσκύνημα, αλλά πολύ σπάνια θαυμάζεται ειλικρινά κι αληθινά το διαχρονικό αριστούργημα, ο φθόνος μπορεί να οξύνεται, διαβρώνοντας την ίδια την συνοχή της κοινωνίας. Στο τέλος καταλήγει να γίνεται παρανοϊκός ναρκισσισμός ο οποίος παίρνει ήδη γιγαντιαίες διαστάσεις. Το τραγικότερο είναι ότι αυτοί οι αυτάρεσκοι τύποι και οι τύπισσες είναι ξιπασμένοι χωρίς να ξέρουν το γιατί, χωρίς δηλαδή να έχουν να επιδείξουν το παραμικρό τεκμήριο αξίας, παρά μόνο την κενότητα της ματαιοδοξίας τους. Γι’ αυτούς οι επιτυχίες των άλλων γίνονται πηγή δυσαρέσκειας αντί έμπνευσης, οδηγώντας αυτά τα άτομα σε ένα μονοπάτι αυτοκαταστροφής.

Η μετάφραση των προειρημένων είναι ότι όταν συνεχώς συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους και αισθανόμαστε ανεπαρκείς στην παρουσία τους, παγιδευόμαστε σε έναν κύκλο αρνητισμού και αμφιβολίας για τον εαυτό μας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά προβλημάτων ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων της αγχώδους διαταραχής, της κατάθλιψης και της χαμηλής αυτοεκτίμησης. Καθώς η κοινωνία αλληλοεπιδρά μέσω των κοινωνικών μέσων, αυξάνεται η διάδοση περιεχομένου που προκαλεί η μοχθηρή κακεντρέχεια. Πλατφόρμες όπως το Instagram και το Facebook συχνά λειτουργούν ως χώροι εκτροφής διεστραμμένης ζήλιας και νοσηρού φθόνου, καθώς οι άνθρωποι συγκρίνουν τη ζωή τους με προσεκτικά επιλεγμένες στιγμές της ζωής των άλλων. Αυτή η συνεχής έκθεση σε απόλυτα φτιαχτές και στημένες εκδοχές μιας πλαστής πραγματικότητας μπορεί να εντείνει τα αισθήματα ανεπάρκειας και να τροφοδοτήσει τη ζήλια.

Ο ειδικοί ψυχολόγοι προειδοποιούν για τους κινδύνους της υπερβολικής χρήσης των κοινωνικών μέσων. «Είναι σημαντικό να είμαστε επιφυλακτικοί σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα κοινωνικά μέσα επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία’’.

Επιπλέον, η ζήλια μας μπορεί να εκδηλωθεί σε καταστροφικές συμπεριφορές όπως είναι το χολερικό κουτσομπολιό, η διάδοση προσβλητικών φημών ή η παρεμπόδιση της επιτυχίας των άλλων. Τελικά, με αυτά τα καμώματα βλάπτουν όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και τις σχέσεις τους και την όποια υπόληψή τους.

Πώς μπορούμε λοιπόν να απαλλαγούμε από τον εναγκαλισμό της ζήλιας και τις τοξικές της επιπτώσεις; Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσουμε ότι τα αρνητικά μας συναισθήματα πηγάζουν από τις δικές μας ανασφάλειες και όχι από τις φανταστικές αδυναμίες των ατόμων που ζηλεύουμε. Πρέπει να μάθουμε να ξεχωρίζουμε την αίσθηση αυταξίας μας από την εξωτερική επιβεβαίωση και να επικεντρωθούμε στα δικά μας σημεία δύναμης και επιτευγμάτων. Αυτό δεν σημαίνει να απορρίπτουμε τις επιτυχίες των άλλων, αλλά αντίθετα να αναγνωρίζουμε την επιτυχία τους χωρίς να νιώθουμε  απειλούμενοι από αυτήν. Με την υιοθέτηση μιας νοοτροπίας συνεχούς αυτο-εξέλιξης, μπορούμε να βλέπουμε αυτούς τους υποδειγματικούς συνανθρώπους μας ως πηγές έμπνευσης και υποκίνησης, αντί να τους θεωρούμε απειλητικούς ανταγωνιστές. Επιπλέον, ο τοξικός κύκλος της ζήλιας και της αυτοτοξίνωσης διαιωνίζει μια κουλτούρα αδυναμίας, όπου η τελεσφόρηση των φιλοδοξιών θεωρείται ως πεπερασμένος πόρος που δήθεν ανήκει σε ελάχιστους εκλεκτούς.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο για την εξουδετέρωση της ζήλιας είναι η καλλιέργεια μιας αίσθησης ευγνωμοσύνης για ό,τι έχουμε. Όταν συνεχώς συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους, χάνουμε την αντίληψη των δικών μας αρετών και αδυνατούμε να δούμε τις ευκαιρίες που μας περιβάλλουν. Επιπλέον, το να περιβάλλουμε τον εαυτό μας με θετικές επιρροές, όπως είναι οι υποστηρικτικοί φίλοι και σοφοί σύμβουλοι, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της ζήλιας και να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή μας.

Εν τέλει, η ζηλοφθονία μπορεί να γίνει ένα ισχυρό και καταστροφικό συναίσθημα όταν αφεθεί να εκτροχιαστεί. Όταν τα άτομα αισθάνονται ανεπαρκή σε σύγκριση με τους ομοίους  τους, καταλήγουν να αρνούνται τους πυλώνες της δικής τους ικανότητας και ευτυχίας σε μια εξωφρενική προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τις ανασφάλειές τους. Αντί να επιδιώκουν την προσωπική τους ανάπτυξη, οι ίδιοι υπονομεύουν την ευημερία τους, δηλητηριάζοντας τον εαυτό τους με ζήλια, φθόνο και θλίψη.

Η υπέρβαση αυτής της τοξικής ζηλοφθονίας απαιτεί μια αλλαγή νοοτροπίας, μεταβαίνοντας από εκείνη της σύγκρισης και του ανταγωνισμού σε ένα νέο τρόπο σκέψης που προτάσσει την ευγνωμοσύνη και της αυτο-αποδοχή. Αν αναγνωρίσουμε τη δική μας αξία και επικεντρωθούμε στο δικό μας ταξίδι, μπορούμε να απαλλαγούμε από το αγκάλιασμα του φθόνου και να ξεκινήσουμε μια ζωή προσωπικής ικανοποίησης και αυτοπραγμάτωσης.

Επομένως, ενώ η ζήλια μπορεί να μην οδηγεί πάντα απευθείας στην αυτοδηλητηρίαση, όμως οι διαβρωτικές της επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και ευημερία είναι αδιαμφισβήτητες. Αν αντιμετωπίσουμε τις βασικές αιτίες του φθόνου και υιοθετήσουμε μια παιδεία θαυμασμού και σεβασμού της αντικειμενικής αξίας των άλλων προσώπων, μπορούμε να μειώσουμε τις επιβλαβείς συνέπειές της και να ανοίξουμε το δρόμο για μια πιο αρμονική και συνεκτική κοινωνία. Διαφορετικά, η ζηλοφθονία θα μολύνει και θα φθείρει καταστροφικά και ανεπανόρθωτα την ψυχική και φυσική μας υγεία.

Και ασφαλώς είναι σοφό να κρατούμε αποστάσεις ασφαλείας από τέτοιου είδους μοχθηρά, καταχθόνια και φθονερά άτομα τα οποία, κρατώντας το ίδιο τροπάρι, στο τέλος πνίγονται ανυπόληπτα και περιφρονημένα μέσα στο πικρό φαρμάκι που τα ίδια εκχέουν.

 

Ο Σπύρος Άνδρεϊτς υπηρετεί επί δεκαετίες τον χώρο της διδακτικής των Αγγλικών και ευρύτερα των Ξένων Γλωσσών, κατέχοντας συναφή ειδίκευση με μεταπτυχιακά προσόντα.

Δοκιμιογραφεί από τα νεανικά του χρόνια επί θεμάτων κοινωνικών, πολιτικών, φιλοσοφικών και λογοτεχνίας.

Ήδη 11 βιβλία του κυκλοφορούν στα Αγγλικά σε ηλεκτρονική, χαρτόδετη και σκληρόδετη μορφή στο AMAZON.COM (2 βιβλία δοκιμίων, 3 λογοτεχνικά, και 6 διδακτικής της Αγγλικής γλώσσας).

https://www.amazon.com/stores/Spyros%20Andreits/author/B0CD2LHNRT