..Ο δρόμος των τροφίμων…Το παρελθόν δείχνει το μέλλον… γράφει ο Ιωάννης Χρυσογονίδης Νομικός
Από την στιγμή που ο Homo Sapiens ανακάλυψε την γεωργία (1η γεωργική επανάσταση) και έπαψε να στηρίζεται στο κυνήγι και την τροφοσυλλογή ανακάλυψε την σπουδαιότητα της κατοχής του εδάφους που αναπτύσσονταν οι καλλιέργειες. Με την ανακάλυψη της πολυκαλλιέργειας και της ποικιλίας των φυτικών πηγών διατροφής δημιουργήθηκαν πλεονάσματα που μπορούσαν να ανταλλαγούν με άλλα είδη τροφίμων ή χρηστικά αντικείμενα. Η προσπάθεια προστασίας της σοδειάς η ο ανταγωνισμός για την καλλιεργήσιμη γη έδωσε ώθηση στην πολιτική οργάνωση και την πολεμική τέχνη. Τότε ίσως εμφανίστηκε ο ρήση ότι: «όποιος ελέγχει το φαγητό του κόσμου τον κυβερνά». Γνωστή είναι επίσης και η ρήση του Ναπολέοντα ότι «οι στρατοί προελαύνουν πάνω στο στομάχι τους».
Στις περιοχές με μεγάλους υδάτινους πόρους όπως η Μεσοποταμία, οι κοιλάδες του Νείλου και του Γάγγη αλλά και των μεγάλων ποταμών της Κίνας το πολιτικό πρόβλημα ήταν η κατοχή της γης και η υπεράσπιση της σοδειάς από τις φυλές (συνήθως νομάδες κτηνοτρόφους) που υστερούσαν σε παραγωγή τροφίμων. Στην ανατολική Μεσόγειο όπου οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι ανέπτυξαν τους πρώτους πολιτισμούς της Ευρώπης ανακάλυψαν την σημασία του θαλασσινού εμπορίου που τους επέτρεπε να ξεπερνούν την ανεπάρκεια του βραχώδους ελληνικού εδάφους εμπορευόμενοι το ελαιόλαδο που αφθονούσε και καταναλωτικά αγαθά (τα αγγεία τους) για να εξασφαλίζουν είδη διατροφής. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι οι σιτοδείες και οι διαρκείς πόλεμοι που προκάλεσαν την διακοπή των εμπορικών διαδρομών έφεραν την κατάρρευση των κοινωνιών της Χαλκοκρατίας, τους λεγόμενους Σκοτεινούς Αιώνες.
Η ανάκαμψη για τους Έλληνες και τους Φοίνικες ήλθε στην Αρχαϊκή Εποχή με την διάνοιξη των εμπορικών οδών μέσω του αποικισμού που εξασφάλισε την επαφή με την Αίγυπτο που αποκαλούνταν τότε «σιτοβολώνας του κόσμου» αλλά έφερε και τον ανταγωνισμό μεταξύ τους για την διανομή των εύφορων σικελικών εδαφών. Στην Ασία και ειδικά στην Μέση Ανατολή, η Περσική αυτοκρατορία κατάφερε να ελέγξει πλήρως την Μεσοποταμία και την Αίγυπτο. Αυτό της έδωσε μεγάλη πολιτική ισχύ και επιρροή. Οι Έλληνες με τις αποικίες στον Εύξεινο Πόντο απέκτησαν πρόσβαση στις εύφορες γαίες κοντά στην στέπα που τότε ελέγχονταν από τους Σκύθες νομάδες. Οι ελληνικές περιοχές πλούτισαν από το εμπόριο των σιτηρών αλλά οι ισορροπίες διαταράχθηκαν όταν οι Πέρσες πέρασαν στην Ευρώπη και απέκτησαν το έλεγχο της ναυτιλίας στα Στενά των Δαρδανελίων. Η νίκη των Ελλήνων τους εξασφάλισε αν μη τι άλλο, τον ευκολότερο επισιτισμό των πόλεων κρατών. Η ναυτική υπεροχή των Αθηναίων μετά τους Περσικούς Πολέμους τους έδωσε ισχύ που προκάλεσε την αντίδραση των εχθρών τους αλλά για όσο είχαν πρόσβαση στα σιτηρά που έρχονταν από τον Εύξεινο Πόντο μπορούσαν να αψηφούν τους αντιπάλους τους. Μόλις διακόπηκε όμως η τροφοδοσία τους αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν. Η σημασία της οδού των σιτηρών έγινε αργότερα αντιληπτή από τον Φίλιππο Β της Μακεδονίας που εγκατέστησε προγεφύρωμα στην ασιατική ακτή υπό τον Παρμενίωνα. Ο Μέγας Αλέξανδρος κατέλαβε την Αίγυπτο και την Μεσοποταμία αλλά ο πρόωρος θάνατός του άφησε ερωτηματικά για την εξέλιξη που θα μπορούσε να είχε γίνει. Οι Πτολεμαίοι με τα σιτηρά Αιγύπτου και οι Σελευκίδες με τα σιτηρά της Μεσοποταμίας εξαγόραζαν επιρροή στον ελληνικό χώρο πυροδοτώντας συνεχείς εμφύλιες συγκρούσεις
Οι Ρωμαίοι εξασφαλίζοντας τα αιγυπτιακά σιτηρά και ελέγχοντας το εμπόριο των τροφίμων στον Εύξεινο Πόντο σταθεροποίησαν την αυτοκρατορία τους θεμελιώνοντας την Ρωμαϊκή Ειρήνη (Pax Romana). Ο συνδυασμός όμως της κακής συγκομιδής και της πολιτικής αστάθειας του 3ου μεταχριστιανικού αιώνα επέφερε την παρακμή και την απώλεια του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας. Η ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία τα κατάφερε καλύτερα μέχρι που οι μουσουλμάνοι απέκτησαν το έλεγχο την Αιγύπτου και της Μεσοποταμίας. Η Ευρώπη του Βορρά συνταράχθηκε από τις επιδομές των λαών της Σκανδιναβίας που πιεζόμενοι από την άγονη γη τους, έκαναν απόπειρες να βιοποριστούν με λεηλασίες ενώ ταυτόχρονα η ανατολική Ευρώπη πιεζόταν από τους νομάδες της στέπας.
Τον 16ο αιώνα η εισαγωγή του αραβόσιτου (καλαμποκιού) και της πατάτας από Νέο Κόσμο προσέφερε λύσεις στο επισιτιστικό ζήτημα των Ευρωπαίων. Η εξέλιξη επίσης της επιστήμης που διευκόλυνε την συντήρηση και αποθήκευση τροφίμων έδωσε δυνατότητα στην εξερεύνηση και αποίκηση μεγάλων περιοχών του πλανήτη με αποτέλεσμα την εξεύρεση μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων και νέων ειδών διατροφής. Η ανάπτυξη επίσης της Ρωσικής αυτοκρατορίας έδωσε σταθερότητα σε μεγάλες γεωργικές εκτάσεις αλλά και όξυνε την προσπάθεια των ρωσικών κυβερνήσεων για διάνοιξη οδών που θα τους επέτρεπαν να προωθήσουν τα γεωργικά τους πλεονάσματα. Η προσπάθεια του Ναπολέοντα να ελέγξει το εμπόριο το ρωσικών σιτηρών κατέληξε στην καταστροφική εκστρατεία του στην Ρωσία που επέφερε και την πτώση του
Στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, το πρόβλημα της διατροφής των πληθυσμών τους συνέβαλε στην ήττα των Κεντρικών Αυτοκρατοριών καθώς λόγω του ελέγχου των θαλασσίων διαδρομών από την Αντάντ και της απώλεια των αποικιακών γεωργικών εκτάσεων, η ανεπάρκεια των τροφίμων προκάλεσε εσωτερικές ταραχές που επέφεραν την πτώση τους. Αξιόλογο είναι πως αφού έκαναν την Ρωσία εχθρό τους έχασαν και την χερσαία δυνητική πηγή ανεφοδιασμού τους. Παρόμοιο πρόβλημα είχε και ο Άξονας στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς η αδηφάγος ανάγκη του πολέμου εξώθησε τους Γερμανούς να λεηλατούν τις κατεχόμενες περιοχές και να πιέζουν ακόμα και τους συμμάχους τους. Το αποτέλεσμα ήταν η εξ ανάγκης αντίσταση των κατεχόμενων πληθυσμών που εξανάγκαζε τους Γερμανούς να δαπανούν πόρους για τον έλεγχο και την καταστολή τους. Το πρόβλημα της επάρκειας των τροφίμων για τον παγκόσμιο πληθυσμό παραμένει οξύ έως τις μέρες μας.
