Η ελεεινή δουλειά της διαστρέβλωσης: απαντώντας στην προπαγάνδα του μίσους Γράφει ο Κώστας Χ. Βασιλάκης
Ο δημόσιος λόγος για το Μεσανατολικό μπορεί να είναι σκληρός, αλλά δεν πρέπει να γίνεται ανίερος. Ένα πρόσφατο κείμενο με αφορμή τη δήλωση του Γερμανού Καγκελάριου Μερτς («Το Ισραήλ κάνει τη βρόμικη δουλειά για όλους μας») επιχειρεί, υποτίθεται, να αναδείξει τις ηθικές αντιφάσεις της δυτικής υποστήριξης προς το Ισραήλ. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για ένα κείμενο που πατά σε αντιδυτικά στερεότυπα και αντισημιτικά μοτίβα, αξιοποιώντας ψευδοϊστορικά επιχειρήματα και ρητορική κομματικής ρετσέτας.
Η δήλωση Μερτς και το βάρος της Ιστορίας
Το να απομονώνεις τη φράση «βρώμικη δουλειά» από το πλαίσιο της – δηλαδή από την έννοια της αντιμετώπισης της ισλαμιστικής τρομοκρατίας με το βαρύτατο κόστος των εκ του πολέμου θανάτων στρατιωτών και πολιτών σου– και να την συνδέεις αυθαίρετα με το Ολοκαύτωμα, αποτελεί αντιπαράθεση αναισχυντίας. Το ότι ο Μερτς είναι Γερμανός δεν σημαίνει, κύριε, πως κληρονομεί τις ενοχές των ναζί, ούτε ότι δεν δικαιούται να μιλήσει για γεωπολιτικά ζητήματα. Αυτή η λογική της «κληρονομικής ενοχής» είναι ακριβώς το είδος συλλογικής ποινικοποίησης που ο συντάκτης του κειμένου καταγγέλλει όταν αφορά άλλους και δυστυχώς δεν είναι η πρώτη φορά που την χρησιμοποιεί. Η “κληρονομική ενοχή” ως νομική έννοια, δηλαδή η τιμωρία απογόνων για πράξεις των προγόνων τους, είναι απολύτως ξένη στα σύγχρονα, δικαιοκρατούμενα κράτη. Το σύγχρονο ποινικό δίκαιο βασίζεται στην αρχή της προσωπικής ευθύνης, όπου ο καθένας φέρει ευθύνη μόνο για τις δικές του πράξεις. Ωστόσο, η “κληρονομική ενοχή” ως μορφή πολιτικής καταστολής, όπου οι συγγενείς ατόμων που θεωρούνταν “εχθροί του καθεστώτος” διώκονταν, φυλακίζονταν, ή εκτελούνταν, ακόμα κι αν οι ίδιοι δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα ήταν ευρέως διαδεδομένη κυρίως στη Σοβιετική Ένωση (ειδικά την περίοδο του Στάλιν): Πολλές φορές, μέλη οικογενειών “εχθρών του λαού” (π.χ. διανοούμενοι, πρώην αξιωματούχοι, “κουλάκοι”) στέλνονταν σε στρατόπεδα εργασίας (γκουλάγκ) ή εκτελούνταν, ανεξάρτητα από τη δική τους ενοχή. Και στη Ναζιστική Γερμανία: Αν και δεν υπήρχε επισήμως καταγεγραμμένη “κληρονομική ενοχή” στο ναζιστικό δίκαιο, υπήρχαν πρακτικές όπου συγγενείς ατόμων που κατηγορούνταν για προδοσία ή αντίσταση υφίσταντο διώξεις, ακόμη και θάνατο (π.χ. “Sippenhaft” = ευθύνη συγγενών).
Η Χαμάς δεν είναι «κατασκεύασμα του Ισραήλ»
Η άποψη ότι το Ισραήλ «δημιούργησε» ή «χρηματοδότησε» τη Χαμάς τη δεκαετία του 1980 είναι ένα εσκεμμένο μυθολόγημα. Πράγματι, τότε οι ισραηλινές αρχές απλώς ανέχθηκαν τη δράση ισλαμιστικών ομάδων, θεωρώντας τες αντίβαρο στην PLO – ένα πολιτικό σφάλμα με τεράστιο κόστος! Όμως, από την ανοχή μέχρι τη γέννηση υπάρχει απόσταση. Η Χαμάς είναι ιδεολογικός απόγονος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, με δική της στόχευση: την καταστροφή του Ισραήλ. Παντού και πάντα η ιστορική αλήθεια είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ ό,τι επιτρέπει η προπαγανδιστική απλούστευση.
Οι θάνατοι αμάχων και η ηθική ευθύνη της Χαμάς
Η κατάσταση στη Γάζα είναι τραγική. Οι θάνατοι αμάχων είναι ασφαλώς οδυνηροί. Όμως, το να αποδίδονται αποκλειστικά στην πρόθεση του Ισραήλ, και όχι στη στρατηγική της Χαμάς που χρησιμοποιεί διαρκώς αμάχους ως ανθρώπινες ασπίδες, είναι στρέβλωση και στραγγαλισμός της αλήθειας . Όλες οι αξιόπιστες ανεξάρτητες αναλύσεις αναγνωρίζουν παραβιάσεις και από τις δύο πλευρές. Η ηθική ισοπέδωση – «όλοι είναι ίδιοι» – δεν είναι ουδέτερη θέση. Είναι επιλογή προκατάληψης και μεροληψίας.
Η θεωρία της προμελετημένης επίθεσης
Ο ισχυρισμός ότι το Ισραήλ «ήξερε» την επίθεση της Χαμάς και την άφησε να εξελιχθεί για να νομιμοποιήσει τη βία του είναι συνωμοσιολογικός. Οι υπηρεσίες ασφαλείας του Ισραήλ έχουν πράγματι υψηλό επίπεδο πληροφοριών, αλλά έχουν και αποτύχει. Παραδείγματα; Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ (1973): Αυτή θεωρείται η μεγαλύτερη αποτυχία των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών μέχρι πρόσφατα, η σύλληψη πρακτόρων της Μοσάντ στην Κύπρο (1998), η υπόθεση Λίλεχαμερ (1973) και άλλα αρκετά.
Αντί να αναγνωρίσει το τραύμα, ήτοι την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023– την πιο αιματηρή επίθεση κατά Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα – το κείμενο ψέγει το Ισραήλ ως θύτη. Είναι μια μορφή αντιστροφής της ευθύνης, με ιδεολογική στόχευση.
Η επίθεση στο Ιράν και το διεθνές δίκαιο
Το Ισραήλ θεωρεί την πυρηνική φιλοδοξία του Ιράν υπαρξιακή απειλή. Όσο κι αν διαφωνεί κανείς με την προληπτική στρατηγική του, δεν μπορεί να αγνοεί ότι το Ιράν είναι ο μόνος δρων στη Μέση Ανατολή που απροκάλυπτα δηλώνει ότι επιδιώκει την ολική εξαφάνιση άλλου κράτους-μέλους του ΟΗΕ. Το να εξισώνεις Ιράν και Ισραήλ ως ηθικά ισοδύναμους παίκτες είναι επικίνδυνη απλοποίηση.
Η Ελλάδα και η στρατηγική της θέση
Η Ελλάδα ως μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ δεν παγιδεύεται· επιλέγει. Η συνεργασία με το Ισραήλ, με τις ΗΠΑ, με τη Σαουδική Αραβία είναι στρατηγικά στοχευμένη, εντός των γεωπολιτικών δεδομένων και των συσχετισμών δυνάμεων της Ανατολικής Μεσογείου. Όποιος τα αγνοεί αυτά και μιλά για «ακτίνες ιρανικών πυραύλων» υιοθετεί το αφήγημα της Τεχεράνης, όχι της Αθήνας.
Να ξεχωρίζουμε την κριτική από το μίσος
Η δίκαιη κριτική προς τις πολιτικές του Ισραήλ – και κάθε άλλου κράτους – είναι όχι μόνο θεμιτή αλλά αναγκαία. Όμως άλλο η κριτική, άλλο η ενοχοποίηση της ύπαρξής του. Άλλο η ανάλυση, κι άλλο η ρητορεία που ανακυκλώνει ψευδοϊστορίες και υποθάλπει έναν νέο αντισημιτισμό υπό τον μανδύα του «αντισιωνισμού».
Η εποχή μας δεν επιτρέπει άλλο την πολυτέλεια της ιδεολογικής τύφλωσης. Η μόνη «βρόμικη δουλειά» που μας απειλεί σήμερα είναι η εργολαβία του μίσους και της παραπληροφόρησης.
