Η Βολεμένη Μετριοκρατία του Σπύρου Άνδρεϊτς

Η μετριοκρατία που καταντά επικίνδυνη ασημαντοκρατία στη στελέχωση κρατικών οργανισμών αποτελεί μέγιστο κοινωνικό έγκλημα, καθώς υπονομεύει την αξιοκρατία, την αποδοτικότητα και την πρόοδο και όχι σπάνια η ανικανότητά της καταλήγει να είναι κυριολεκτικά ανθρωποκτόνος.

Η ανθρώπινη κοινωνία διαχρονικά δομείται πάνω σε αντιθέσεις, συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις. Μία από τις πιο ουσιώδεις και διαχρονικές αναμετρήσεις είναι αυτή μεταξύ των μέτριων και των άξιων. Όπως παρατηρείται συχνά στην κοινωνική και πολιτική ζωή, οι μέτριοι συσπειρώνονται, λείχουν και λιβανίζουν, σχηματίζουν μέτωπα και προσπαθούν να αναχαιτίσουν την πορεία των άξιων και πρωτοπόρων αναμορφωτών. Η μετριοκρατία τρέμει το νέο, το διαφορετικό, το πρωτότυπο, γιατί μέσα σε αυτό καθρεφτίζεται η ανεπάρκειά της.

Η μετριοκρατία που καταντά επικίνδυνη ασημαντοκρατία στη στελέχωση κρατικών οργανισμών αποτελεί μέγιστο κοινωνικό έγκλημα, καθώς υπονομεύει την αξιοκρατία, την αποδοτικότητα και την πρόοδο και όχι σπάνια η ανικανότητά της καταλήγει να είναι κυριολεκτικά ανθρωποκτόνος. Όταν οι θέσεις καλύπτονται από ακατάλληλα άτομα λόγω κομματικών ή προσωπικών σχέσεων, η δημόσια διοίκηση καθίσταται αναποτελεσματική, η διαφθορά ευδοκιμεί και οι πολίτες στερούνται ποιοτικών υπηρεσιών. Το φαινόμενο αυτό ενισχύει τη φυγή ικανών και προικισμένων προσώπων, διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες και διαβρώνει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Η μετριοκρατία δεν είναι απλώς δυσλειτουργία· είναι μια οργανωμένη αδικία που επιβαρύνει ολόκληρη την κοινωνία αφού κατασπαταλά και λεηλατεί τους περιορισμένους πολύτιμους  πόρους και υπονομεύει το μέλλον της.

Η Φύση της Μετριοκρατίας και του Φθόνου

Η μετριοκρατία δεν είναι απλώς έλλειψη ταλέντου ή ευφυΐας, αλλά συχνά συνοδεύεται από την αδυναμία αποδοχής του άξιου και του καινοτόμου. Οι ανεπαρκείς δεν επιδιώκουν τη δημιουργία, αλλά προτιμούν τη λούφα ή την τυφλή μίμηση. Όταν μάλιστα η μίμηση αποδεικνύεται λειψή, καταφεύγουν στη σπίλωση και τη δυσφήμιση εκείνων που ξεχωρίζουν. Ο φθόνος είναι το βασικό συναίσθημα που τους διακατέχει: ένας διαρκής πόλεμος απέναντι στην υπεροχή των άλλων, την οποία δεν μπορούν ούτε να κατανοήσουν ούτε να αποδεχθούν.

Ο φθόνος των μέτριων έχει έναν σχεδόν δεισιδαιμονικό χαρακτήρα. Δεν είναι ένας ψυχρός υπολογισμός, αλλά μια έντονη συναισθηματική αβεβαιότητα, μια εσωτερική ανασφάλεια που τους κατατρώει. Οι μέτριοι φτάνουν σε σημείο να καταφεύγουν στην ευτέλεια της συκοφαντίας και του δηλητηριώδους κουτσομπολιού μόνο και μόνο για να εξυψώσουν τον εαυτό τους και να νιώσουν ανώτεροι. Αυτή η στάση αποτελεί μια ψευδαίσθηση ανωτερότητας, έναν μηχανισμό αυτοάμυνας απέναντι στην οδυνηρή συνειδητοποίηση της δικής τους ανεπάρκειας.

Η Αυταπάτη και η Στασιμότητα

Η αυταπάτη των μέτριων δεν είναι ένα απλό στιγμιαίο φαινόμενο, αλλά μια διαρκής κατάσταση αρκετά συχνή μάλιστα και στους κύκλους των σοφολογιότατων. Όπως οι τοξικομανείς που αναζητούν συνεχώς τη δόση τους, έτσι κι αυτοί ανακυκλώνουν τις ίδιες βολικές ψευδαισθήσεις. Χτίζουν γύρω τους ένα νοητικό «μαυσωλείο» μονολόγων, ένα καταφύγιο όπου μπορούν να νιώσουν ασφαλείς και να αποφύγουν οποιαδήποτε αμφισβήτηση της αξίας τους. Αυτή η αμετακίνητη στάση οδηγεί στη στασιμότητα και στην αδυναμία προόδου τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Αντίθετα, οι πραγματικά ικανοί και δημιουργικοί άνθρωποι κινούνται από βαθύτερα εσωτερικά κίνητρα. Δεν παρακινούνται από απλή φιλοδοξία ή εγωπαθή επιθυμία για εξωτερική κοινωνική καταξίωση, αλλά από μια βαθύτερη ανησυχία και συνεχή εσωτερική ισόβια αναζήτηση. Η απογοήτευση, η αμφιβολία και η ενοχή συχνά αποτελούν τα βασικά στοιχεία που ωθούν τους άξιους στη δημιουργία και την πρωτοτυπία. Είναι αυτοί που αμφισβητούν τον εαυτό τους, που δεν επαναπαύονται, που τολμούν να αντιμετωπίσουν ακόμη και την οδυνηρή αλήθεια πως ίσως δεν είναι αυτό που νόμιζαν.

Η Ευτυχία και η Περιέργεια

«Οι βολεμένοι κι επαναπαυμένοι σπάνια είναι περίεργοι». Η φράση αυτή φέρνει στο φως μια σημαντική αλήθεια για τη φύση της περιέργειας και της διανοητικής ανησυχίας. Οι άνθρωποι που έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι  πλήρεις, ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους και την αμετάβλητη στασιμότητα της ιδεολογικής τους σκευής ανακυκλώνουν επί δεκατίες τα ίδια και τα ίδια βαρετά εκείνα, αφού σπάνια νιώθουν την ανάγκη να εξερευνήσουν, να αμφισβητήσουν, να οικοδομήσουν το νέο. Αντίθετα, εκείνοι που αισθάνονται ανεκπλήρωτοι, που νιώθουν ότι κάτι τους λείπει, είναι αυτοί που αναζητούν νέες ιδέες, που εξερευνούν το άγνωστο και καινοτομούν.

Ωστόσο, πρέπει να γίνει ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ της γόνιμης ανησυχίας και της στείρας αμφισβήτησης. Οι μέτριοι ανήκουν σε εκείνη την κατηγορία ανθρώπων που, ενώ δεν είναι περίεργοι, είναι «καμαρωτά εφησυχασμένοι». Αυτή η έλλειψη της επωφελούς περιέργειας, σε συνδυασμό με την ψευδαίσθηση ανωτερότητας, οδηγεί στην κοινωνική και πνευματική αδράνεια. Οι μέτριοι δεν δημιουργούν, δεν εξερευνούν, δεν αμφισβητούν με ουσιαστικά επιχειρήματα, ακυρώνουν μόνο ό,τι και όποιον τους υπερβαίνει. Συντηρούν ένα σύστημα κίβδηλων αξιών που τους επιτρέπει να νιώθουν αποδεκτοί χωρίς να καταβάλλουν πραγματική προσπάθεια.

Η Σύγκρουση και η Πρόκληση της Αλλαγής

Η σύγκρουση μεταξύ των άξιων και των μέτριων δεν είναι κάτι νέο. Σε κάθε εποχή, οι καινοτόμοι, οι σκεπτόμενοι, οι δημιουργικοί αντιμετωπίζουν λυσσαλέα αντίσταση. Η κοινωνία, δομημένη πάνω σε συγκεκριμένες ιεραρχίες και καθιερωμένες αντιλήψεις, σπάνια αγκαλιάζει αμέσως το καινούργιο. Αντίθετα, αντιδρά, αντιστέκεται, προσπαθεί να απομονώσει ή ακόμα και να εξουδετερώσει αυτούς που τολμούν να φέρουν την σωτήρια αλλαγή.

Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι η πρόοδος δεν μπορεί να σταματήσει. Παρά τα εμπόδια που βάζουν οι μέτριοι, οι άξιοι βρίσκουν πάντα τον τρόπο να προχωρούν μπροστά. Μπορεί να χρειαστεί χρόνος, μπορεί να περάσουν μέσα από βασανιστικές αντιξοότητες, αλλά στο τέλος η δημιουργικότητα και η καινοτομία βρίσκουν τον δρόμο τους. Το ερώτημα είναι ποια στάση επιλέγει να κρατήσει ο καθένας μας. Θα ενταχθούμε στο στρατόπεδο των άξιων πρωτοπόρων ή θα επιλέξουμε τη βολική ακινησία και απραξία της μετριότητας;

Η κοινωνία δεν προχωρά με τη στασιμότητα, αλλά με τη δημιουργία, την αμφισβήτηση, την καινοτομία. Οι μέτριοι πάντοτε θα βρίσκονται εκεί για να αντιστέκονται, να φθονούν και να εμποδίζουν. Η ιστορία, όμως, δείχνει ότι δεν είναι αυτοί που αφήνουν το αποτύπωμά τους στον κόσμο. Η πρόκληση για κάθε άτομο είναι να ξεπεράσει την αποτελμάτωση, να αντιμετωπίσει την εσωτερική αμφιβολία και να τολμήσει να δημιουργήσει. Διότι, τελικά, η αξιοσύνη δεν είναι απλώς ένα έμφυτο χαρακτηριστικό, αλλά μια θεμελιώδης επιλογή, ένας τρόπος ύπαρξης που οδηγεί τον κόσμο μπροστά.

Σπύρος Άνδρεϊτς

https://www.amazon.com/stores/Spyros%20Andreits/author/B0CD2LHNRT