Απαντώντας στη Αλλόκοτη Ρητορική Εξίσωσης Ρωσίας, Ιράν και Ισραήλ Γράφει ο Κώστας Χ. Βασιλάκης

Σε περιόδους έντονης γεωπολιτικής αναταραχής, η ανάγκη για σαφήνεια και ακρίβεια στην ανάλυση είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Δυστυχώς, συχνά γινόμαστε μάρτυρες επιφανειακών συγκρίσεων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή. Ορισμένοι αρθρογράφοι υιοθετούν μια παραπλανητική ρητορική, εξισώνοντας αυτές τις δύο περιπτώσεις, βασιζόμενοι σε επιφανειακές ομοιότητες και αποσιωπώντας καθοριστικές διαφορές.

Είναι ζωτικής σημασίας να εξετάσουμε με νηφαλιότητα και κριτική σκέψη γιατί αυτές οι δύο περιπτώσεις δεν είναι συγκρίσιμες. Η ρητορική της «διπλής ηθικής» όχι μόνο δεν αποκαλύπτει υποτιθέμενες ασυνέπειες της Δύσης, αλλά, το κυριότερο, συγκαλύπτει τη βία του Πούτιν πίσω από έναν βολικό αντισημιτισμό ή Αντιδυτικισμό.

Η σύγκριση μεταξύ της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ πάσχει από βαθιά ιστορική και νομική ασυνέπεια.

Ρωσική Εισβολή: Η Ρωσία εξαπέλυσε μια απρόκλητη, πλήρους κλίμακας εισβολή σε ένα κυρίαρχο κράτος, την Ουκρανία, με τον ξεκάθαρο στόχο της απορρόφησης ή εξάρτησής της. Αυτή η ενέργεια συνιστά μια καθαρά ιμπεριαλιστική επιδίωξη, παραβιάζοντας κατάφωρα τις θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου και του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίοι απαγορεύουν τη χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους. Η ρωσική πράξη αποτελεί απροκάλυπτη επίθεση και παραβίαση της παγκόσμιας τάξης.

Ισραηλινές Επιχειρήσεις: Αντιθέτως, το Ισραήλ βρίσκεται σε μια μόνιμη κατάσταση πολέμου με μη κρατικούς δρώντες –όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι Χούθι– οι οποίοι έχουν δημοσίως δηλώσει την επιδίωξή τους για την ολική καταστροφή του. Οι συγκρούσεις του Ισραήλ είναι, είτε άμεσες αμυντικές απαντήσεις σε επιθέσεις, είτε προληπτικές επιχειρήσεις κατά ένοπλων ομάδων που δρουν εκτός των πλαισίων του διεθνούς δικαίου, χρησιμοποιώντας συχνά αμάχους ως ανθρώπινες ασπίδες. Ενώ οι ισραηλινές ενέργειες υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο και επικρίσεις, η νομική τους βάση εδράζεται στο αναγνωρισμένο δικαίωμα της αυτοάμυνας απέναντι σε υπαρκτές και διαρκείς απειλές. Το να εξισώνουμε αυτές τις ενέργειες με μια ολοκληρωτική εισβολή σε κυρίαρχο κράτος είναι όχι μόνο ανακριβές, αλλά και παραπλανητικό.

Η επίκληση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) για να εξισωθούν ο Πούτιν και ο Νετανιάχου είναι ανεπαρκής και αποτυγχάνει να αποδώσει την πλήρη εικόνα της βαρύτητας των κατηγοριών.

Πούτιν: Ο Βλαντιμίρ Πούτιν κατηγορείται για εγκλήματα πολέμου που αφορούν τη μαζική απαγωγή και μεταφορά παιδιών από την Ουκρανία στη Ρωσία, τον αδιάκριτο βομβαρδισμό αμάχων και τη συστηματική καταστροφή υποδομών ζωτικής σημασίας. Αυτές οι κατηγορίες συνιστούν ευθείες παραβιάσεις των βασικών αρχών του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και έχουν αναγνωριστεί ευρέως.

Νετανιάχου: Αντίθετα, οι κατηγορίες κατά Ισραηλινών αξιωματούχων από τον εισαγγελέα του ΔΠΔ είναι ακόμη υπό εξέταση, αφορούν ανοιχτές υποθέσεις και –κυρίως– τοποθετούνται στο πλαίσιο ενός πολέμου με ασύμμετρες δυνάμεις, όπου το Ισραήλ ισχυρίζεται νόμιμο δικαίωμα αυτοάμυνας απέναντι σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Η νομική διαδικασία είναι σε εξέλιξη και οι κατηγορίες δεν είναι τελεσίδικες. Το ΔΠΔ είναι ένα ανεξάρτητο όργανο και οι εντολές σύλληψης εκδίδονται βάσει αποδεικτικών στοιχείων, αλλά η φύση και η κλίμακα των φερόμενων εγκλημάτων διαφέρουν σημαντικά.

Η χρήση του όρου «Χίτλερ» για να περιγραφεί οποιοσδήποτε ηγέτης, πέραν του να αποτελεί ρητορική υπερβολή, υποδηλώνει ασύγγνωστη άγνοια της ιστορίας. Η μεταφορά «Χίτλερ» αφορά συγκεκριμένα τον αναθεωρητισμό, τον επεκτατισμό και τις μεθοδικές γενοκτονικές πρακτικές που ακολουθεί η Μόσχα στην Ουκρανία. Όποιος χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο επιπόλαια, είτε για τον Νετανιάχου είτε για τον οποιονδήποτε, προδίδει περισσότερο τις ιδεολογικές του αγκυλώσεις παρά κάποια ουσιαστική κατανόηση των ιστορικών αναλογιών και της φρίκης που αντιπροσωπεύει ο ναζισμός.

Το πυρηνικό επιχείρημα, πως «το Ισραήλ έχει ήδη πυρηνικά, άρα δεν δικαιούται να διαμαρτύρεται για τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν», αγνοεί κρίσιμες διακρίσεις και το διεθνές νομικό πλαίσιο.

Ισραήλ: Το Ισραήλ ουδέποτε υπέγραψε τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (NPT). Η θέση του, αν και άτυπη, είναι σαφώς αποτρεπτική και όχι επιθετική. Δεν έχει απειλήσει με χρήση πυρηνικών όπλων και δεν έχει παραβιάσει διεθνείς δεσμεύσεις σχετικά με τη μη διάδοση.

Ιράν: Αντιθέτως, το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν είναι υπογράφον συμβαλλόμενο μέρος της NPT, πράγμα που το δεσμεύει σε πλήρεις διασφαλίσεις της IAEA. Παρόλα αυτά, έχει επανειλημμένα παραβιάσει τις συμφωνίες του, έχει αναπτύξει μυστικά πυρηνικά προγράμματα και ενισχύει τις πυρηνικές του φιλοδοξίες εν μέσω ανοικτών απειλών περί εξαφάνισης του Ισραήλ. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι μόνο ποιος έχει την τεχνολογία, αλλά ποιος εμπνέει εμπιστοσύνη ότι δεν θα την χρησιμοποιήσει για επιθετικούς σκοπούς. Η καταγγελία πως η IAEA ελέγχει μόνο το Ιράν και όχι το Ισραήλ είναι ρηχή και αδικαιολόγητη, καθώς το Ισραήλ δεν έχει τις ίδιες δεσμεύσεις λόγω μη υπογραφής της NPT. Το Ιράν, αντίθετα, αποδέχθηκε εποπτεία και στη συνέχεια υπαναχώρησε, γεγονός που εγείρει σοβαρές ανησυχίες.

Όσον αφορά την προμήθεια όπλων, η Δύση (ιδίως οι ΗΠΑ) εξοπλίζει το Ισραήλ στο πλαίσιο μιας μακροχρόνιας, σταθερής στρατηγικής συμμαχίας, η οποία συνοδεύεται από θεσμικές εγγυήσεις και λογοδοσία. Αυτή η βοήθεια αποσκοπεί στην ενίσχυση της άμυνας ενός δημοκρατικού συμμάχου απέναντι σε πολλαπλές απειλές.

Αντίθετα, το Ιράν εξοπλίζει μη κρατικούς δρώντες, όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και οι Χούθι στην Υεμένη, οι οποίοι δεν υπακούν σε κανόνες εμπλοκής ή διεθνές δίκαιο. Οι ενέργειές τους χαρακτηρίζονται συχνά από στοχευμένες επιθέσεις σε αμάχους και υποδομές, όπως οι επιθέσεις των Χούθι σε εμπορικά πλοία. Αυτό δεν είναι «αντίσταση», αλλά αυταπόδειχτη τρομοκρατία που αποσταθεροποιεί ολόκληρες περιοχές.

 Αναφορικά με το Iron Dome, το ισραηλινό αντιπυραυλικό σύστημα, ο ισχυρισμός ότι «μόνο» το 90% των πυραύλων αναχαιτίζεται, αποτυγχάνει να αντιληφθεί τι σημαίνει αυτό επιχειρησιακά και ανθρώπινα. Το Iron Dome είναι ένα τεχνολογικό θαύμα που έχει σώσει χιλιάδες ζωές και έχει αποτρέψει ανυπολόγιστες ζημιές σε ισραηλινές πόλεις. Το να απορρίπτει κανείς την αγορά ενός τέτοιου συστήματος με το επιχείρημα ότι υπάρχει ένα «κενό 10%», δείχνει άγνοια στοιχειώδους στρατηγικής σκέψης και αδιαφορία για την ασφάλεια του πληθυσμού. Κανένα αμυντικό σύστημα δεν είναι 100% αλάνθαστο, αλλά το Iron Dome έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά του επανειλημμένα σε πραγματικές συνθήκες μάχης.

Τέλος, η πολιτική σύγκριση των καθεστώτων είναι παντελώς άστοχη.

Ισραήλ: Η Ισραηλινή Δημοκρατία, με τα ελαττώματά της και τις εσωτερικές της εντάσεις, λειτουργεί ως κράτος δικαίου με ανεξάρτητη δικαιοσύνη, πλουραλισμό, ελεύθερες εκλογές και εναλλαγή εξουσίας. Οι πολίτες έχουν δικαιώματα και ελευθερίες που κατοχυρώνονται από το σύνταγμα, παρόλο που η κατάσταση των Παλαιστινίων στα κατεχόμενα εδάφη αποτελεί σημαντική πηγή διεθνούς ανησυχίας και κριτικής.

Ιράν: Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν είναι ένα αυταρχικό, θεοκρατικό καθεστώς που καταπνίγει την αντιπολίτευση, δολοφονεί αντιφρονούντες στο εξωτερικό, και καταπιέζει συστηματικά τις γυναίκες και τις μειονότητες. Η απουσία βασικών πολιτικών ελευθεριών και η καταστολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων την καθιστούν ασύγκριτη με οποιαδήποτε δημοκρατία, ανεξάρτητα από τα ελαττώματά της.

 Συμπέρασμα: Η Ανάγκη για Κριτική Σκέψη

Είναι αλήθεια ότι η Δύση δεν είναι αλάθητη. Οι ΗΠΑ έχουν κάνει τεράστια λάθη στο παρελθόν – από το Ιράκ έως τη Λιβύη. Όμως, η επιλεκτική μνήμη και η εξίσωση κρατών δικαίου με απολυταρχίες δεν προάγει την ειρήνη, την κατανόηση ή τη δικαιοσύνη. Αντιθέτως, νομιμοποιεί τη βαρβαρότητα στο όνομα μιας δήθεν «αντιιμπεριαλιστικής» ηθικής.

Οι αυταπάτες περί «ισοδυνάμων εγκλημάτων» είναι το τελευταίο καταφύγιο όσων δεν τολμούν να ονομάσουν την επιθετικότητα με το όνομά της. Όχι, δεν είναι το ίδιο η Ουκρανία και η Γάζα, ούτε ο Ζελένσκι με τον Χανιγέ. Ούτε, βεβαίως, ο Νετανιάχου με τον Πούτιν. Κι αν η ηθική της Δύσης είναι συχνά επιλεκτική, αυτό δεν σημαίνει πως όλα είναι το ίδιο. Σημαίνει μόνο ότι ο κόσμος είναι σύνθετος – και οφείλουμε να σκεφτόμαστε με κριτική σκέψη, όχι με απλοϊκά συνθήματα.