Διδασκαλία Ξένων Γλωσσών; Απαιτεί Γερά Προσόντα! Του Σπύρου Άνδρεϊτς

…αν αυτή η δουλειά ήταν τόσο αδυσκόλευτη, θα βάζαμε κι εμείς το μπάρμπα μας να παραδίνει με προτζέκτορα… Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις…στου κασίδη το κεφάλι όλοι κάνουν τον κουρέα!…

Η διδασκαλία της Ξένης Γλώσσας (Ξ.Γ.) σήμερα είναι τέχνη και επιστήμη μαζί και γι’ αυτό απαιτεί βαθιά κατανόηση της απόκτησης (acquisition= υποσυνείδητης αφομοίωσης) της γλώσσας, επαρκή πολιτισμική ευαισθησία και τεκμηριωμένες διδακτικές μεθόδους. Ένας καλά καταρτισμένος δάσκαλος ή δασκάλα της Ξ.Γ. δεν αρκεί μόνο να είναι άριστος γνώστης της γλώσσας που διδάσκει, αλλά και να κατέχει συνάμα ποικίλες δεξιότητες στη διδασκαλία, τις βασικές έστω αρχές της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας και την ικανότητα να εμπνέει την εθελούσια συμμετοχή των μαθητών.
Είναι ανάγκη να τονιστεί εξαρχής ότι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι ή απειλές που ελλοχεύουν στη διδασκαλία Ξ.Γ. αφορούν προπάντων σε δύο αρνητικές πρακτικές: η μία είναι η μονότονη χρήση της μεσαιωνικής πια αποστήθισης γραμματικών κανόνων με μακροσκελείς γραπτές μεταφράσεις (300 χρόνια πίσω …!) και η άλλη η πεισματική εμμονή σε κάποια τραλαλά κι απολύτως σουρεάλ διδακτική υπόθεση που δεν έχει καμία γλωσσολογική τεκμηρίωση: Αρπάζουν, ας πούμε, μια μυγοσκοτώστρα και σκαρώνουν το νέο ένδοξο μαθησιακό μοντέλο Ξ.Γ. με το οποίο βεβαίως είναι να γελούν και τα κουνούπια της επικρατείας!
Περιττό να αναφερθεί ότι τούτα τα φαινόμενα ακμάζουν ιδίως όταν δεν υπάρχει κανένας ουσιαστικός έλεγχος διδακτικών προσόντων. Εκεί δηλαδή που απουσιάζουν τα αναγκαία διδακτικά εφόδια, εκεί που λείπουν συχνά ακόμη και οι ελάχιστοι τίτλοι σπουδών καθώς και η πιστοποιημένη άδεια διδασκαλίας. Κι εδώ με τη μία το μυαλό όλων πάει στα κρυφά, τα πειρατικά τα παράνομα και λαθραία μαθήματα που γίνονται δίπλα στον απορροφητήρα κάποιας κουζίνας από πανάσχετους, ακατάρτιστους, αμαθείς και μισοαγράμματους. Γνωρίζουν οι γονείς άραγε πόσα ιδιαίτερα μαθήματα γίνονται από γλωσσικά και διδακτικά ανίδεους που δεν έχουν με άλλα λόγια τίποτε παραπάνω από το πιστοποιητικό Β2 = το τοτινό Lower; Μήπως άλλωστε τους ζητούν ποτέ τίτλους διδακτικών σπουδών; Όχι ασφαλώς, αλλά το μέλλον των παιδιών κυριολεκτικά χαντακώνεται από αυτούς τους τσαρλατάνους με το μεγάλο θράσος και τα ανύπαρκτα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα! Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις…
Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι επειδή κάποιος γεννήθηκε σε μια ξένη χώρα δεν σημαίνει αυτομάτως ότι μπορεί να διδάξει κιόλας τη γλώσσα της, χωρίς επίσημη διδακτική πιστοποίηση. Είναι λέει Άγγλος ή Αγγλίδα. Ε και λοιπόν; Ο κατάλληλος δάσκαλος Ξ.Γ. πρέπει να ξέρει όχι μόνο τη λαλούμενη γλώσσα του δρόμου, αλλά και να κατέχει με πληρότητα και ακρίβεια τις μεθόδους διδασκαλίας που είναι πρόσφορες για τους μαθητές Ξ.Γ., με ουσιαστική δηλαδή γνώση της αναλυτικής Γραμματικής & του συντακτικού, ευχερή χρήση του απαιτητικού λεξιλογίου επιστημονικών κλάδων και γερή κατάρτιση στη σύνθεση όλων των εξεταζόμενων ποικιλιών του γραπτού λόγου. Απεναντίας, ακόμη και ο μορφωμένος μέσος Άγγλος, που δεν έχει σπουδάσει Αγγλική φιλολογία, μιλά τη γλώσσα του βιωματικά, από ένστικτο και συνεπώς έχει παχυλή άγνοια για το πως διδάσκονται και εξηγούνται όλα αυτά. Αλλιώς, αν αυτή η δουλειά ήταν τόσο αδυσκόλευτη, θα βάζαμε κι εμείς το μπάρμπα μας να παραδίνει με προτζέκτορα Ελληνικά σε ξένους. Στου κασίδη το κεφάλι όλοι κάνουν τον κουρέα!

Το άρθρο απαριθμεί εκείνες ακριβώς τις αναγκαίες γνώσεις και δεξιότητες που πρέπει να έχει κατακτήσει κάθε δάσκαλος ή δασκάλα Ξ.Γ. πριν καν μπει στην τάξη προκειμένου να προσφέρει αληθινά αποτελεσματική διδασκαλία.

1. Κυριαρχία Πάνω Στους Τρόπους Διδασκαλίας Της Ξένης Γλώσσας
Βασική πτυχή του επαγγέλματος του δασκάλου Ξ.Γ. είναι η κατανόηση του πώς αποκτάται, δηλαδή πως αφομοιώνεται εις βάθος η γλώσσα. Οι θεωρίες απόκτησης της γλώσσας προσφέρουν σημαντικές γνώσεις σχετικά με το πώς οι μαθητές μαθαίνουν την Ξ.Γ., κάτι που βοηθά τους δασκάλους Ξ.Γ. να αναπτύξουν αποτελεσματικές στρατηγικές διδασκαλίας. Οι Κύριες θεωρίες περιλαμβάνουν:
– Θεωρία Συμπεριφορισμού (Πεπαλαιωμένη): Τονίζει τη μάθηση μέσω πιεστικής στανικής επανάληψης και αποστήθισης. Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. χρησιμοποιούν ασκήσεις και πρακτικές μηχανικής απομνημόνευσης για να ωθήσουν τους μαθητές να εσωτερικεύσουν τα γλωσσικά πρότυπα.
– Νατιβιστική / Γενετική-Μετασχηματιστική Θεωρία: Υποστηρίζεται από τον Noam Chomsky, και υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι έχουν εκ γενετής τη φυσική ικανότητα / τον εγγενή μηχανισμό να μαθαίνουν αβίαστα γλώσσες μέχρι ένα ηλικιακό όριο. Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. πρέπει να εκμεταλλεύονται αυτή τη έμφυτη δυνατότητα των μαθητών.
– Θεωρία Επικοινωνιακής Αλληλόδρασης: Δίνει έμφαση στη σημασία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης στη μάθηση γλωσσών. Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. πρέπει να δημιουργούν ευκαιρίες για τους μαθητές τους ώστε οι τελευταίοι να επικοινωνούν σε αυθεντικά πλαίσια και αληθοφανείς περιστάσεις επικοινωνίας.
– Γνωστική Θεωρία: Εστιάζει στις νοητικές διαδικασίες που ενεργοποιούνται κατά τη μάθηση της Ξ.Γ. Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. πρέπει να βοηθούν τους μαθητές να επεξεργάζονται και να εσωτερικεύουν ενεργά τη γλώσσα μέσω της κριτικής σκέψης, αντί να παπαγαλίζουν κανόνες.
Κατανοώντας αυτές και άλλες συναφείς θεωρίες, οι δάσκαλοι Ξ.Γ. μπορούν να προσαρμόζουν τις προσεγγίσεις τους στις ανάγκες των μαθητών και να τους βοηθούν να κατακτούν την Ξ.Γ. πιο αποτελεσματικά.

2. Δημιουργία Κινήτρων Για Τη Μάθηση Της Ξένης Γλώσσας
Η υποκίνηση παίζει κρίσιμο ρόλο στη μάθηση γλωσσών. Ένας καλά προετοιμασμένος δάσκαλος Ξ.Γ. πρέπει να αναγνωρίζει τη σημασία τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής υποκίνησης και πώς αυτές επηρεάζουν την απόδοση των μαθητών.
– Εσωτερική Υποκίνηση: Αναφέρεται στην εσωτερική επιθυμία του μαθητή να μάθει. Οι δάσκαλοι πρέπει να ενθαρρύνουν την αγάπη για τη Ξ.Γ. καθιστώντας τα μαθήματα ενδιαφέροντα και απολύτως σχετικά με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
– Εξωτερική υποκίνηση: Περιλαμβάνει εξωτερικές ανταμοιβές, όπως οι βαθμολογίες, η καριέρα ή ο έπαινος. Ενώ η εξωτερική κινητοποίηση μπορεί να είναι εποικοδομητική, είναι σημαντικό οι δάσκαλοι να τη συνδυάζουν με στρατηγικές που ενθαρρύνουν την εσωτερική κινητοποίηση.
Οι στρατηγικές υποκίνησης, όπως η στοχοθέτηση, η θετική ενίσχυση και η δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος στην τάξη, είναι αποφασιστικής σημασίας για τη διατήρηση του ενθουσιασμού και της αφοσίωσης των μαθητών για τη εκμάθηση της Ξ.Γ.

3. Διαπολιτισμική Ευαισθησία
Η γλώσσα και ο πολιτισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Ένας καλά προετοιμασμένος δάσκαλος Ξ.Γ. πρέπει να είναι πολιτισμικά ευαίσθητος και να αναγνωρίζει τις διαφορετικές πολιτισμικές συνήθειες και τους θεσμούς που επικρατούν στη χώρα της γλώσσας στόχου όσο και αντιστοίχως της χώρας των μαθητών του. Αυτή η κατανόηση βοηθά στην:
– Κατανόηση των Πολιτισμικών Διαφορών: Οι δάσκαλοι πρέπει να αναγνωρίζουν και να σέβονται τις συγκινησιακές συνυποδηλώσεις επιφανειακώς μόνο ίδιων λέξεων καθώς π.χ. ο Έλληνας Γιάννης και ο Άγγλος John προκαλούν διαφορετικούς αστερισμούς συνειρμών και συναισθημάτων στους αντίστοιχους λαούς. Γενικότερα, τα ανόμοια πολιτισμικά πλαίσια των δύο γλωσσών (χώρας πηγής και χώρας στόχου), μπορούν να επηρεάσουν ευμενώς ή δυσμενώς τη χρήση της κάθε γλώσσας, τα μορφή της μάθησης και τη συμπεριφορά στην τάξη.
– Ενσωμάτωση Πολιτισμικών Στοιχείων της Ξ.Γ. στη Διδασκαλία: Η ενσωμάτωση πολιτισμικού περιεχομένου στα μαθήματα μπορεί να κάνει τη μάθηση πιο σχετική και ενδιαφέρουσα για τους μαθητές.
– Ενίσχυση Δεξιοτήτων Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας: Οι δάσκαλοι πρέπει να εξοπλίζουν τους μαθητές με τις απαραίτητες δεξιότητες για αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών. Η πολιτισμική ευαισθησία όχι μόνο εμπλουτίζει την εκπαιδευτική εμπειρία αλλά και συμβάλλει στη δημιουργία ενός θετικού, χωρίς αποκλεισμούς μαθησιακού περιβάλλοντος.

4. Κατάκτηση Γλωσσικών Δεξιοτήτων
Ένας καλά προετοιμασμένος δάσκαλος Ξ.Γ. πρέπει να είναι ικανός στη διδασκαλία των τεσσάρων βασικών γλωσσικών δεξιοτήτων: ακουστικής κατανόησης, ομιλίας, ανάγνωσης και γραφής.
– Δεξιότητες Ακουστικής Κατανόησης: Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. χρειάζεται να παρέχουν ποικίλες ασκήσεις ακουστικής κατανόησης που προσομοιώνουν και αναπαριστούν πραγματικές καταστάσεις επικοινωνίας.
– Δεξιότητες Ομιλίας: Η προφορά, η αβίαστη ροή ομιλίας και η αντιμετώπιση του άγχους είναι βασικές περιοχές για βελτίωση. Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. οφείλουν να χρησιμοποιούν τεχνικές όπως δραματοποιήσεις και ασκήσεις δημόσιου λόγου για να βοηθήσουν τους μαθητές να γίνουν πιο άνετοι και εκφραστικοί ομιλητές.
– Δεξιότητες Ανάγνωσης: Οι δάσκαλοι αξίζει να εφαρμόζουν προσεγγίσεις όπως τη θεωρία του σχήματος και την εντατική μαζί με την εκτεταμένη ανάγνωση για να βελτιώσουν την αναγνωστική κατανόηση.
– Δεξιότητες Γραφής: Η γραφή είναι συχνά η πιο δύσκολη δεξιότητα για τους μαθητές μιας Ξ.Γ.. Οι δάσκαλοι ενδείκνυται να καθοδηγούν τους μαθητές στη διαδικασία γραφής μέσω της σταδιακής διαδικασίας παραγωγής γραπτού λόγου (Process Writing), διασφαλίζοντας τη συνοχή και την κατανόηση των διαφορετικών ειδών γραφής, όπως η ακαδημαϊκή και δημιουργική γραφή.
Αυτές οι δεξιότητες αποτελούν τη βάση της γλωσσικής ευχέρειας.

5. Ανώτερη Γλωσσική Ικανότητα
Εκτός από την κατάκτηση των βασικών δεξιοτήτων, ένας σωστά καταρτισμένος δάσκαλος Ξ.Γ. επιβάλλεται να είναι ικανός σε υψηλών απαιτήσεων τομείς όπως η ανώτερου επιπέδου γνώση της γραμματικής, του συντακτικού, του λεξιλογίου και της προφοράς.
– Κατάκτηση Γραμματικής και Συντακτικού: Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. πρέπει να κατανοούν σύνθετες δομές προτάσεων και βεβαίως τις αποκλίσεις και εξαιρέσεις των κανόνων της γραμματικής.
-Επέκταση Λεξιλογίου: Αποτελεσματικές τεχνικές απόκτησης λεξιλογίου, όπως η μάθηση εντός θεματικών πλαισίων και κατά μείζονα λόγο οι λεξικές συνάψεις ή σύμπλοκα (collocations) είναι ζωτικής σημασίας διότι αποσοβούν τις αφύσικες και καρναβαλικά αλλόκοτες φράσεις των αμύητων μαθητών στην Ξ.Γ.
-Η Πραγματολογία πέρα από τις Λέξεις. Pragmatics και Speech Acts: Αναφέρεται στα ενεργήματα του λόγου, δηλαδή, στους λειτουργικούς σκοπούς που επιτελούμε μέσω της γλώσσας. Με την κάθε εκφορά μας σε πραγματικές συνθήκες επικοινωνίας, δεν χρησιμοποιούμε απλώς ουδέτερες κι άχρωμες λέξεις, αλλά φορτισμένες με προφανή ή υπαινικτικά σκοπούμενα, αφού στοχεύουμε σε μια συγκεκριμένη επίδραση, όπως να λύσουμε μια απορία, να δώσουμε μια υπόσχεση, να υποβάλλουμε ένα παράπονο ή να εκφράσουμε μια άποψη.
Προφορά και Φωνητική: Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. επιβάλλεται να γνωρίζουν τη σωστή προφορά της κάθε λέξης, να κατανοούν τις ταλαντώσεις του επιτονισμού σε προτασιακό επίπεδο και να χρησιμοποιούν εργαλεία και τεχνικές για να βοηθήσουν τους μαθητές να βελτιώσουν την προφορά τους.

6. Διδακτικές Μέθοδοι και Διαχείριση Τάξης
Ένας καλά προετοιμασμένος δάσκαλος Ξ.Γ. αρμόζει να είναι εξοικειωμένος με μια σειρά διδακτικών μεθόδων και να ξέρει πώς να διαχειρίζεται αποτελεσματικά την τάξη.
– Διδακτικές Μέθοδοι: Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. αξίζει να είναι καλά ενημερωμένοι πάνω σε διάφορες γόνιμες προσεγγίσεις, όπως η Επικοινωνιακή Μέθοδος, η μέθοδος της ολικής σωματικής απόκρισης (TPR), η Μάθηση με Βάση Εργασίες (TBL) και άλλες μεταγενέστερες.
– Διαχείριση Τάξης: Η αποτελεσματική διαχείριση τάξης περιλαμβάνει τη δημιουργία θετικού μαθησιακού περιβάλλοντος και τη διαχείριση της συμπεριφοράς των μαθητών.
– Ενσωμάτωση Τεχνολογίας: Η τεχνολογία είναι ένα πολύτιμο εργαλείο στη σύγχρονη τάξη Ξ.Γ.. Οι δάσκαλοι Ξ.Γ πρέπει να ξέρουν πώς να ενσωματώνουν αποτελεσματικά την τεχνολογία χρησιμοποιώντας εργαλεία όπως εφαρμογές εκμάθησης γλωσσών, διαδικτυακούς πόρους και πολυμέσα.

7. Διά Βίου Μάθηση και Επαγγελματική Εξέλιξη
Τέλος, ένας καλά προετοιμασμένος δάσκαλος Ξ.Γ. οφείλει να αφοσιώνεται στη διά βίου μάθηση και τη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη (CPD). Ο τομέας της διδακτικής Ξ.Γ. εξελίσσεται συνεχώς, με νέες έρευνες, σύγχρονες μεθοδολογίες και τεχνολογίες να αναδύονται τακτικά. Οι δάσκαλοι Ξ.Γ. πρέπει να αναζητούν ευκαιρίες για συνεχή επιμόρφωση μέσω σεμιναρίων, συνεδρίων και των επαγγελματικών εργαστηρίων (workshops) των ομοσπονδιών τους.
Η διά βίου μάθηση είναι σημαντική όχι μόνο για τους δασκάλους αλλά και για τους μαθητές. Η ενθάρρυνση μιας νοοτροπίας συνεχούς βελτίωσης βοηθά τόσο τους δασκάλους όσο και τους μαθητές να παραμένουν υποκινημένοι και να κατακτούν τη μακροπρόθεσμη επιτυχία.
Συμπερασματικά, για να γίνει κάποιος ή κάποια αληθινά καταρτισμένος δάσκαλος Ξ.Γ. απαιτείται η κατάκτηση ενός ευρέος φάσματος δεξιοτήτων και γνώσεων. Από την πλήρη κατοχή της ξένης γλώσσας και της υποκίνησης των μαθητών, μέχρι την πολιτισμική ευαισθησία και την προηγμένη διδακτική γνώση των κατάλληλων μεθόδων η αδιάκοπη αυτοβελτίωση είναι πρωταρχικής σημασίας. Με την κατάκτηση νέων επωφελών διδακτικών προσεγγίσεων, τη σωστή διαχείριση τάξης και τη δέσμευση στη διά βίου μάθηση, οι δάσκαλοι Ξ.Γ. μπορούν να δημιουργήσουν μια θετική ατμόσφαιρα στις τάξεις τους, βοηθώντας τους μαθητές τους να επιτύχουν τους στόχους τους για την εκμάθηση των ξένων γλωσσών και κατά συνέπεια να ευδοκιμήσουν σε έναν οικουμενικά διασυνδεδεμένο κόσμο.
<><><><><><><><><><><><><><><><><><><><><><><><><><><>
Ο Σπύρος Άνδρεϊτς υπηρετεί επί δεκαετίες τον χώρο της διδακτικής των Αγγλικών και ευρύτερα των Ξένων Γλωσσών, κατέχοντας συναφή ειδίκευση με μεταπτυχιακά προσόντα. Δοκιμιογραφεί από τα νεανικά του χρόνια επί θεμάτων κοινωνικών, πολιτικών, φιλοσοφικών και λογοτεχνίας. Ήδη 16 βιβλία του κυκλοφορούν στα Αγγλικά σε ηλεκτρονική, χαρτόδετη και σκληρόδετη μορφή στο AMAZON.COM (2 βιβλία δοκιμίων, 3 λογοτεχνικά, και 11 διδακτικής της Αγγλικής γλώσσας). https://www.amazon.com/stores/Spyros%20Andreits/author/B0CD2LHNRT
ΤΙΤΛΟΙ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΟΥ ΣΤΟ ΑΜΑΖΟΝ: © Situational Functions In English © The Collocation Atlas © New EFL Composition Samples © Practical Grammar Discovery © New EFL Essay Models For C1 & C2 EFL © Everyday Collocations © Phrasal Verb Collocations © 3000 Total Physical Commands and Responses © Mastering English as a Foreign Language: A Manual for Teachers and Advanced Learners © Critical Thinking Skills & Drills Through Case Studies: For EFL – ESL Learners & High School Students © 150 Task-based EFL Learning Activities © Reflections Of Depth © Modern Musings On Practical Philosophy © Glimpses Through Hellenic Eyes © Martiano Reguini © Revelatory Poems