Η “Κουλτούρα της Ακύρωσης”: Ένα Δίκοπο Μαχαίρι Του Σπύρου Άνδρεϊτς

μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις όπου η κηλίδωση είναι κατάφωρα πιο αμείλικτη από το αμάρτημα. Ένας λόγος είναι ότι είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για να φιμώσει αντίθετες απόψεις ή να τιμωρήσει άτομα για ασήμαντα σφάλματα. Η δημόσια φύση της κουλτούρας της ακύρωσης μπορεί να οδηγήσει σε μια παρατραβηγμένη κοινωνική ποινή και να βλάψει μέσω δημόσιας διαπόμπευσης την υπόληψη δυνητικά αθώων ατόμων… Επιπλέον, ο φόβος της κοινωνικής ακύρωσης μπορεί έχει ως αποτρεπτικό αποτέλεσμα την αποθάρρυνση του ανοιχτού διαλόγου και της κριτικής σκέψης…

 

Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα που να προκαλούν τόσο μεγάλη αντιγνωμία στον σύγχρονο κόσμο όσο η κουλτούρα της ακύρωσης (Cancel Culture), ένας όρος που ταχέως και διεθνώς γίνεται συχνό αντικείμενο των συζητήσεων που συντελούνται στη σημερινή κοινωνία. Σε αυτό το πλαίσιο, ο “κοινωνικός εξοστρακισμός” αναφέρεται στην πρακτική της υποτιμητικής περιθωριοποίησης ή της αποφυγής αλληλεπίδρασης με άτομα ή οργανισμούς των οποίων οι πεποιθήσεις ή οι συμπεριφορές θεωρούνται εξευτελιστικές από ένα μέρος των πολιτών του κόσμου. Ενώ υπάρχουν αυτοί που πιστεύουν ότι προκαλεί σοβαρή βλάβη στο δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης, (καθότι με ποια εφόδια αντικειμενικής κρίσης κάποιοι αυτοανακηρύσσονται ηθικοί εισαγγελείς;), υπάρχουν και όσοι ισχυρίζονται ότι λειτουργεί ως ένα ουσιώδες εργαλείο αποτροπής ηθικών ιδίως παραβάσεων. Ως αποτέλεσμα των αντικρουόμενων επιπτώσεων της επιρροής της, αξίζει να δούμε τις ευρύτερες συνέπειες που έχει για τις δημοκρατικές διαδικασίες και τον ελεύθερο διάλογο.

Οι υποστηρικτές της κουλτούρας της ακύρωσης την επαινούν ως μια θετική εξέλιξη των πολιτικών συμπεριφορών και πολιτιστικών προτύπων, δίνοντας φωνή σε υποτιμημένα θύματα που έχουν βάναυσα αποσιωπηθεί. Τη βλέπουν ως έναν τρόπο να εξαναγκάζουν όλους όσοι βρίσκονται σε θέσεις κυριαρχίας να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των πράξεων και τα σχολίων τους, πιστεύοντας ότι αυτό θα βοηθήσει στην προώθηση της δικαιοσύνης και της ισότητας. Έχει χαιρετιστεί ως ένα μεγάλο βήμα προς μια πιο ηθική και συμπεριληπτική δημόσια στάση και ως νέο αίσθημα ανάληψης ευθύνης. Σημαντικά περιστατικά, όπως αυτά που προέκυψαν από το κίνημα #MeToo, έχουν υπογραμμίσει το γεγονός ότι έχει τη δυνατότητα να επιφέρει δίκαιες κυρώσεις εναντίον ισχυρών θυτών κι αδικητών καθώς και μεταρρυθμίσεις σε κολοσσιαίες βιομηχανίες και εταιρείες που παραδοσιακά ήταν άτρωτες.

Παρά τη φαινομενικά αξιέπαινη φύση της, αυτή η προσπάθεια δεν στερείται πιθανών κινδύνων. Οι επικριτές λένε ότι η κουλτούρα της ακύρωσης έχει τη δυνατότητα να γίνει ένα σύγχρονο κυνήγι μαγισσών, το οποίο μερικές φορές χαρακτηρίζεται από μια προμελετημένη εκδίκηση ή ψυχωτική απόδοση ενοχής που αγνοεί τις αξίες της δικαιοσύνης και του δικαίου. Σημαντικά ηθικά διλήμματα και αντιφάσεις προκύπτουν λόγω της έλλειψης ενός συνεπούς πλαισίου για την επίλυση αυτών των υποθέσεων. Ας συγκρίνουμε μόνο το συχνό φαινόμενο να θεωρείται προοδευτική μεν στάση η συμπονετική μεταχείριση και η πρώιμη αποφυλάκιση ενός καταδικασμένου στυγερού δολοφόνου, αλλά επιβεβλημένος ο δημόσιος στιγματισμός (και μάλιστα χωρίς αδιάσειστες τεκμηριώσεις παρά μόνο με την αναπόδεικτη καταγγελία κάποιου προσώπου) μιας λεκτικής απρέπειας ή ενός ενάντιου προς τον επικριτή φρονήματος. Λόγω του ότι το δικαστήριο της κοινής γνώμης επηρεάζεται συχνά από τον πυροτεχνικό εντυπωσιασμό, είναι πιθανό να μην είναι σε θέση να εκδίδει δίκαιες αποφάσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις όπου η κηλίδωση είναι κατάφωρα πιο αμείλικτη από το αμάρτημα. Ένας λόγος είναι ότι είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για να φιμώσει αντίθετες απόψεις ή να τιμωρήσει άτομα για ασήμαντα σφάλματα. Η δημόσια φύση της κουλτούρας της ακύρωσης μπορεί να οδηγήσει σε μια παρατραβηγμένη κοινωνική ποινή και να βλάψει μέσω δημόσιας διαπόμπευσης την υπόληψη δυνητικά αθώων ατόμων. Μερικές φορές, η έλλειψη αναλογικότητας είναι τέτοιου μεγέθους ώστε οι συνέπειες της “ακύρωσης” δεν αντιστοιχούν στη σοβαρότητα του παραπτώματος. Επιπλέον, ο φόβος της κοινωνικής ακύρωσης μπορεί έχει ως αποτρεπτικό αποτέλεσμα την αποθάρρυνση του ανοιχτού διαλόγου και της κριτικής σκέψης. Επομένως, ανεξαρτήτως του αν οι ισχυρισμοί είναι αληθείς ή σοβαροί, οι συνέπειες οδηγούν σε ανεπανόρθωτη και συχνά σε δυσανάλογη ηθική βλάβη για την υπόληψη του κατηγορηθέντος ατόμου, τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική του ζωή.

Όταν πρόκειται για την εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ της ευθύνης και της ελευθερίας έκφρασης, εδώ ακριβώς είναι που γεννάται η σύγκρουση. Οι υποστηρικτές του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης υποστηρίζουν ότι η κουλτούρα της ακύρωσης είναι παντού και πάντα επιζήμια για την ελεύθερη ροή των ιδεών, η οποία είναι ουσιαστική για την ανάπτυξη μιας υγιούς δημοκρατίας. Το επιχείρημά τους είναι ότι ο φόβος για τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να προκαλέσει η εξωτερίκευση αντιδημοφιλών απόψεων δημιουργεί ένα κλίμα φίμωσης και αυτολογοκρισίας, το οποίο αποθαρρύνει τα άτομα από το να εκφράζουν απόψεις που είναι αντίθετες ή ενοχλητικές. Ο περιορισμός της ελεύθερης συζήτησης είναι ανησυχητικός, καθώς υπονομεύει τη βάση των δημοκρατικών αξιών, οι οποίες εξαρτώνται από την ζωντανή ανταλλαγή ιδεών. Οι θάλαμοι αντήχησης (=χώροι δημόσιου διαλόγου όπου παπαγαλίζονται στανικά οι ‘εγκεκριμένες’ μόνο πεποιθήσεις) είναι ένα επακόλουθο του γεγονότος ότι οι διαφορετικές απόψεις είτε αποσιωπώνται είτε δαιμονοποιούνται, πράγμα το οποίο μπορεί να αυξήσει περαιτέρω τις αντιθέσεις που υπάρχουν στην κοινωνία.

Επιπροσθέτως, υπάρχει το πρόβλημα του επιδεικτικού ακτιβισμού, ο οποίος χαρακτηρίζεται από δηλώσεις αγανάκτησης και δυσανασχέτησης που συχνά αφορούν περισσότερο την προβολή της άμωμης ηθικότητας του καταγγέλλοντος παρά την ουσιαστική δημοσιοποίηση μιας αρνητικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτής της κατάστασης, η πράξη της “ακύρωσης” γίνεται μια ετσιθελική επιδίωξη βοής και θορύβου που δεν περιλαμβάνει καμία ουσιαστική αναζήτηση ή τεκμηρίωση. Τα συγκεκριμένα άτομα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανταγωνίζονται μεταξύ τους για το έπαθλο της ηθικής ανωτερότητας αντί να αντιμετωπίζουν τα υποκείμενα δομικά ζητήματα, μια επιφανειακή προσέγγιση που συχνά επισκιάζει τον γνήσιο ακτιβισμό.

Τα προβλήματα επεκτείνονται στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει τα κεντρικά σημεία της κουλτούρας της ακύρωσης. Λόγω των αλγορίθμων που ελέγχουν αυτούς τους χώρους, το εντυπωσιακότερο και το πιο αβάσιμο υλικό τείνει να υπερτονίζεται, κάτι που μόνο δυναμώνει την προδιάθεση για βιαστικές αποφάσεις και κοπαδική σκέψη. Η συνεχιζόμενη επιρροή αυτών των ψηφιακών βημάτων δημοσιοποίησης πάνω στη κοινή γνώμη έχει αυξήσει την άνευ αιτίας λογοκρισία των μη δημοφιλών απόψεων οι οποίες δεν προστατεύονται από το αυτονόητο δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης.

Σε τελική ανάλυση, είναι σημαντικό να βρούμε μια ισοστάθμιση μεταξύ της ελευθερίας έκφρασης και της ευθύνης. Η διαμάχη που περιβάλλει την κουλτούρα της ακύρωσης απεικονίζει την ευαίσθητη και πολύπλοκη φύση της σύγχρονης επικοινωνίας. Επιπλέον, φωτίζει την εύθραυστη ισορροπία που πρέπει να διατηρηθεί μεταξύ της προαγωγής της προσωπικής ευθύνης και της προστασίας των ελευθεριών που αποτελούν τη βάση της δημοκρατικής κοινωνίας. Παρά το γεγονός ότι μπορεί να είναι δύσκολο να βρεθεί μια απλή λύση, είναι απαραίτητο να προσεγγίζουμε τις συζητήσεις και τις διαφωνίες με επίγνωση και προσοχή. Είναι πιθανό ότι μια απάντηση μπορεί να βρεθεί ενθαρρύνοντας τον ουσιαστικό διάλογο και αγκαλιάζοντας ποικίλες απόψεις, ακόμα και αν αυτό απαιτεί από εμάς να χάσουμε τη βολή μας. Ως αποτέλεσμα των έντονων συζητήσεων και αντιπαραθέσεων που λαμβάνουν χώρα, υπάρχει η πιθανότητα να αναπτυχθεί μια κοινή κατανόηση και μια αυξημένη επιφύλαξη απέναντι στην κάποτε βασισμένη σε αυθαίρετους ισχυρισμούς μεροληπτική και ατεκμηρίωτη ακύρωση.

<><><><><><><><><><><><><><><><><>

Σπύρος Άνδρεϊτς υπηρετεί επί δεκαετίες τον χώρο της διδακτικής των Αγγλικών και ευρύτερα των Ξένων Γλωσσών, κατέχοντας συναφή ειδίκευση με μεταπτυχιακά προσόντα. Δοκιμιογραφεί από τα νεανικά του χρόνια επί θεμάτων κοινωνικών, πολιτικών, φιλοσοφικών και λογοτεχνίας. Ήδη 13 βιβλία του κυκλοφορούν στα Αγγλικά σε ηλεκτρονική, χαρτόδετη και σκληρόδετη μορφή στο AMAZON.COM https://www.amazon.com/stores/Spyros%20Andreits/author/B0CD2LHNRT

(2 βιβλία δοκιμίων, 3 λογοτεχνικά, και 8 διδακτικής της Αγγλικής γλώσσας).

ΤΙΤΛΟΙ ΒΙΒΛΙΩΝ ΜΑΣ ΣΤΟ ΑΜΑΖΟΝ: © Reflections Of Depth © Modern Musings On Practical Philosophy © New EFL Composition Samples © Practical Grammar Discovery © New EFL Essay Models For C1 & C2 EFL © The Collocation Atlas © Situational Functions In English © Everyday Collocations © Glimpses Through Hellenic Eyes © Martiano Reguini © Phrasal Verb Collocations © Revelatory Poems © 3000 Total Physical Commands and Responses

 

 

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *