Χωρίς Φωνή, Χωρίς Πρόσωπο Η Αφωνία της Υποταγής στις Τυραννίες του 21ου Αιώνα Γράφει ο Σπύρος Άνδρεϊτς
https://www.amazon.com/stores/Spyros%20Andreits/author/B0CD2LHNRT
Είτε από άγνοια είτε από ιδεολογική τύφλωση, υπάρχουν ακόμη κάμποσα άτομα στη Δύση που επιδεικνύουν έναν ακατανόητο θαυμασμό για τυραννικά καθεστώτα, παραβλέποντας τις τραγικές συνέπειες που αυτά επιφέρουν στους πολίτες τους. Στον 21ο αιώνα, η έννοια της τυραννίας μπορεί να ανακαλεί θολές εικόνες μακρινών αυτοκρατόρων ή τις εφιαλτικές δυστοπίες της λογοτεχνίας του Όργουελ. Ωστόσο, η τυραννία δυστυχώς δεν αποτελεί λείψανο του παρελθόντος. Σε ολόκληρο τον κόσμο σήμερα, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν κάτω από τη θανάσιμη απειλή σύγχρονων αυταρχικών καθεστώτων – κάποια περισσότερο ωμά και βίαια, άλλα καλυμμένα με τον μανδύα της πατριδοκαπηλίας, της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας ή ακόμη και της ψευδαισθητικής δημοκρατίας.
Αλλά πώς είναι πραγματικά να ζεις μέσα σε ένα τέτοιο καθεστώς; Πώς διαμορφώνεται η καθημερινότητα κάτω από μια κυβέρνηση που δεν ανέχεται καμία διαφωνία, ελέγχει όλα τα μέσα ενημέρωσης, παρακολουθεί όλους τους πολίτες της και χρησιμοποιεί τον φόβο ως εργαλείο διακυβέρνησης;
Το Κράτος της Επιτήρησης: Η Ιδιωτικότητα ως Ανάμνηση
Ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης τυραννίας είναι η ολική απώλεια της ιδιωτικής ζωής. Σε μέρη όπως η Βόρεια Κορέα, η Κίνα, το Ιράν και η Ερυθραία, οι πολίτες γνωρίζουν – ή αναγκάζονται να πιστεύουν – ότι κάθε τους κίνηση μπορεί να παρακολουθείται. Οι τηλεφωνικές συνομιλίες υποκλέπτονται, τα σπίτια παγιδεύονται με κρατικούς κοριούς και η διαδικτυακή δραστηριότητα κοσκινίζεται εξονυχιστικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, άνθρωποι φυλακίζονται για μηνύματα κειμένου που ερμηνεύονται ότι είναι δυσμενή προς την κυβέρνηση.
Στην Κίνα, για παράδειγμα, το Σύστημα Κοινωνικής Πίστωσης λειτουργεί ως μια κατηγοριοποίηση σε πραγματικό χρόνο της πολιτικής συμπεριφοράς των πολιτών. Ενώ το πλήρες εύρος του παραμένει ασαφές, η ιδέα ότι ένα και μόνο λάθος – το να περάσει κάποιος παράνομα τον δρόμο, να μιλήσει επικριτικά στο διαδίκτυο ή να συναναστραφεί με λάθος άτομο – μπορεί να μειώσει την «πολιτική» του βαθμολογία και να οδηγήσει σε απώλεια σταθερής εργασίας ή απαγορεύσεις ταξιδιών δημιουργεί ένα περιβάλλον ψυχολογικής πίεσης. Η επιτήρηση γίνεται όχι απλώς ένα εργαλείο επιβολής, αλλά και προληπτικής αυτολογοκρισίας. Δεν χρειάζεται επομένως να συλλάβεις τους πάντες. Απλά χρειάζεται να κάνεις τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι μπορεί να συλληφθούν. Ο διαρκής φόβος είναι φθηνότερος από τη βία.
Φιμωμένος Τύπος: Αποσιώπηση Στα Δελτία Ειδήσεων
Η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι ένα από τα πρώτα θύματα σε ένα τυραννικό καθεστώς. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης κυριαρχούν στα ραδιοτηλεοπτικά κύματα, συχνά λειτουργώντας ως φερέφωνα της άρχουσας ελίτ. Σε χώρες όπως η Ρωσία, οι ελευθερίες του Τύπου έχουν διαβρωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Δημοσιογράφοι φυλακίζονται, εξορίζονται ή, ακόμη χειρότερα, δολοφονούνται.
Μέσα σε τέτοια καθεστώτα, η αλήθεια γίνεται ένα νόμισμα που ελέγχεται αυστηρά από το κράτος. Οι ειδήσεις δεν είναι πλέον ένα εργαλείο για την ενημέρωση του κοινού, αλλά για τη διαμόρφωση μιας ενιαίας καθεστωτικής αφήγησης. Οι αντιρρησίες χαρακτηρίζονται ως «εχθροί του κράτους» ή «ξένοι πράκτορες» και οι απλοί πολίτες αρχίζουν να δυσπιστούν ακόμη και σε ευκόλως επαληθεύσιμα γεγονότα. Η σύγχρονη προπαγάνδα δεν αποτελείται μόνο από μαγειρεμένα ψέματα. Πλημμυρίζει όλους τους χώρους διακίνησης πληροφοριών τόσο κατακλυσμιαία, ώστε οι σαστισμένοι υπήκοοι να χάσουν την ικανότητα να διακρίνουν την πραγματικότητα από τη μυθοπλασία.
Το Ειδεχθές Αποτέλεσμα: Ο Φόβος στην Καθημερινή Ζωή
Για πολλούς, το πιο διαβρωτικό στοιχείο της ζωής υπό καθεστώς τυραννίας δεν είναι η καραμπινάτη βαρβαρότητα, αλλά κυρίως ο σιωπηλός φόβος που εισχωρεί στην καθημερινότητα. Οι δάσκαλοι ανησυχούν για το τι θα πουν στην τάξη. Οι γονείς διδάσκουν στα παιδιά τους να μην επαναλαμβάνουν τίποτα από όσα λέγονται στο σπίτι. Οι φίλοι γίνονται καχύποπτοι για την ελευθερία του λόγου τους, αβέβαιοι για το ποιος μπορεί να είναι πληροφοριοδότης.
Όλοι ψευτοχαμογελούν, αλλά κανείς δεν λέει αυτό που εννοεί. Ζεις και μιλάς με δύο πρόσωπα – ένα για το καθεστώς και ένα για τον εαυτό σου.
Αυτή η κουλτούρα του φόβου γεννά βαθιά κοινωνική δυσπιστία. Σε ορισμένα καθεστώτα, χρησιμοποιούνται ολόκληρα δίκτυα κρατικών πληροφοριοδοτών και πληρωμένων σπιούνων για την παρακολούθηση του πληθυσμού. ΄Ενας γείτονας, ένας συμφοιτητής ή ακόμη και ένα μέλος της οικογένειας μπορεί να σε αναφέρει στη φονική μυστική αστυνομία. Για να έχουμε μια ιστορική κατ’ αναλογία εικόνα τέτοιων καθεστώτων υπολογίζεται ότι υπήρχαν περίπου 173.000 άτυποι συνεργάτες (Inoffizielle Mitarbeiter – IMs), δηλαδή κρατικοί καταδότες ή σπιούνοι, που εργάζονταν για τη Στάζι (Ministerium für Staatssicherheit – MfS) της Ανατολικής Γερμανίας μέχρι την κατάρρευση του καθεστώτος το 1989. Αν συμπεριλάβουμε και τους περίπου 91.000 τακτικούς υπαλλήλους της Στάζι, ο βαθμός διείσδυσης στην κοινωνία της Ανατολικής Γερμανίας ήταν τεράστιος. Υπολογίζεται ότι περίπου 1 στους 63 πολίτες έδιναν αναλυτική αναφορά στη Στάζι ως συνεργαζόμενοι χαφιέδες.
Η Παρωδία της Επιλογής: Στημένες Εκλογές και Κατασκευασμένη Συναίνεση
«Εκλογές» μπορεί να διεξάγονται ακόμη στις σύγχρονες τυραννίες, αλλά τα αποτελέσματά τους είναι απολύτως προκαθορισμένα. Υποψήφιοι που δεν ευθυγραμμίζονται πλήρως με το καθεστώς αποκλείονται, παρενοχλούνται ή φυλακίζονται. Οι τακτικές καταστολής των ψηφοφόρων είναι ευρέως διαδεδομένες και οι ψηφοφορίες είναι αδίστακτα νοθευμένες.
Αυτές οι εκλογές εξυπηρετούν έναν διπλό σκοπό: τη νομιμοποίηση του καθεστώτος προς τον έξω κόσμο και την ενίσχυση ενός αισθήματος ματαιότητας μεταξύ του πληθυσμού. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η πολιτική απάθεια γίνεται μια στρατηγική επιβίωσης. Δεν είναι ότι οι άνθρωποι δεν νοιάζονται, είναι ότι έχουν διδαχθεί, μέσω πικρών εμπειριών, ότι το να νοιάζεσαι είναι επικίνδυνο.
Οικονομικά Δεσμά: Ευμάρεια Για Τους Λίγους, Λαϊκό Συσσίτιο Με Δελτίο Για Τους Πολλούς
Τα αυταρχικά καθεστώτα συχνά συγκαλύπτουν την καταστολή τους πίσω από υποσχέσεις μιας μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης που δεν φτάνει ποτέ. Οι οικονομικοί πόροι ουδέποτε κατανέμονται ισομερώς. Η ελίτ – οι στρατηγοί, οι πιστοί του κόμματος ή οι στενοί σύμμαχοι του αυταρχικού ηγέτη – ζουν στην άνεση και την πολυτέλεια – τροφοδοτούνται και εξυπηρετούνται από ειδικά καταστήματα. Για τους απλούς πολίτες, και ειδικότερα για όσους βρίσκονται εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων, η φτώχεια και οι περιορισμένες ευκαιρίες είναι ο κανόνας.
Η διαφθορά ανθίζει σε τέτοια συστήματα και η οικονομική κινητικότητα συχνά συνδέεται όχι με την αξία ή την καινοτομία, αλλά με την κομματική αφοσίωση. Μια κρατική θέση εργασίας μπορεί να προσφέρει ασφάλεια, αλλά με το κόστος της συνενοχής. Οι ελεγχόμενοι «επιχειρηματίες» πρέπει να γνωρίζουν καλά τα κατατόπια σε έναν λαβύρινθο δωροδοκιών και γραφειοκρατίας. Οι καθ’ υποψίαν αντιφρονούντες συχνά βρίσκονται σε μαύρες λίστες ή στερούνται την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Οι αληθινοί αντιφρονούντες εξοντώνονται.
Αντίσταση και Ανθεκτικότητα: Το Ανθρώπινο Πνεύμα Επιμένει
Παρά τους κινδύνους, η αντίδραση κατά του καθεστώτος εξακολουθεί να υπάρχει. Στις κρυπτογραφημένες γωνιές του διαδικτύου, σε κρυψώνες υπόγειων εκδόσεων, σε ψιθυριστές συζητήσεις και λόγους υπαινικτικής αμφισβήτησης, κάποιοι ακατάβλητοι αγωνιστές συνεχίζουν να αντιστέκονται. Η τέχνη, η μουσική, η σάτιρα και ακόμη και το χιούμορ γίνονται εργαλεία εξέγερσης.
Το πρόσφατο κύμα διαδηλώσεων στο Ιράν, με επικεφαλής κυρίως νέες γυναίκες, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Αν και αντιμετωπίζονται με βίαιες καταστολές, αυτά τα κινήματα τροφοδοτούνται από την επιθυμία για αξιοπρέπεια, ελευθερία και αλλαγή. Στο Χονγκ Κονγκ, παρά τον αυστηρότερο έλεγχο του Πεκίνου, οι φιλοδημοκρατικοί ακτιβιστές συνεχίζουν να αγωνίζονται για αυτονομία. Στη Ρωσία, αντιπολιτευτικές φωνές όπως αυτή του Αλεξέι Ναβάλνι δεν πτοήθηκαν, ακόμη και πίσω από τα σίδερα, με τραγικό κόστος την απώλεια της ίδιας της ζωής τους. Ο λόγος; Οι αξιοπρεπείς άνθρωποι μπορεί να φοβούνται, αλλά αντιλαμβάνονται καθαρά και βλέπουν και κρίνουν. Θυμούνται ακόμη τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος.
Γενικό Συμπέρασμα: Το Κόστος της Σιωπής
Το να ζεις σε ένα σύγχρονο τυραννικό καθεστώς σημαίνει να ζεις σε μια πραγματικότητα βεβαρημένη από τον τρόμο, την προπαγάνδα και την καταστολή. Είναι ένας κόσμος όπου η «αλήθεια» είναι κατασκευασμένη, η ιδιωτικότητα είναι ανύπαρκτη και η δικαιοσύνη απονέμεται σύμφωνα με την καθεστωτική αφοσίωση, όχι με τον νόμο.
Ωστόσο, ακόμη και κάτω από τις πιο καταθλιπτικές συνθήκες, η ανθρώπινη λαχτάρα για ελευθερία επιμένει. Είτε μέσω σιωπηλών πράξεων θάρρους είτε μέσω δημόσιων εξεγέρσεων, η ιστορία δείχνει ότι η τυραννία δεν μπορεί ποτέ να σβήσει πλήρως τη σπίθα της αντίστασης.
Για όσους από τους σημερινούς ανθρώπους, ιδίως κάποιους εύπιστους και χειραγωγήσιμους νέους, είναι αρκετά τυχεροί να ζούν σε δυτικές ανοικτές δημοκρατικές κοινωνίες, οι καθημερινές ιστορίες που ξετυλίγονται πίσω από τα σύγχρονα σιδηρά παραπετάσματα είναι μια εφιαλτική υπενθύμιση: η ελευθερία του αυτεξούσιου πολίτη είναι εύθραυστη – χρειάζεται πάντα την μαχητική μας υπεράσπιση. Γι αυτό και η αλαλία των εθελότυφλων αυταπατώμενων απέναντι στα πολιτικά κακουργήματα των τυραννικών πολιτευμάτων καταντά στο τέλος εγκληματική συναυτουργία και συνενοχή.
