Το φυτώριο στους συλλόγους, βασικος συντελεστής επιτυχίας . Του Μάνου Ναθαναήλ
Θέλω να συγχαρώ όλες τις σκακίστριες και τους σκακιστές της ομάδας του Συνδέσμου Παικτών Ζατρικίου Κερκύρας, που σχεδόν όλοι έμαθαν σκάκι και στις Ακαδημίες του συλλόγου μας για τη μεγάλη επιτυχία τους στο Πρωτάθλημα της Α΄Εθνικής να κατακτήσουν την 6η θέση (σε ισοβαθμία στην 3η θέση). Ξεκινώντας από τον 9χρονο Στέφανο -που έμαθε σκάκι πριν από 6 μήνες, μέχρι τον GM Σπύρο Σκέμπρη – που έμαθε σκάκι πριν από 60 χρόνια. Συνεχίζοντας με την Θεοδώρα και τον Παναγιώτη που πλέον έχουν γίνει Κερκυραίοι, τον Γεράσιμο, τον Απόστολο, την Κατερίνα, την Κέλλυ και τον Αλέξανδρο, αλλά και τον Σπύρο Κολυτά, που πήρε το χρυσό μετάλλιο στη σκακιέρα του. Δεν θα επεκταθώ, καθώς τα περισσότερα τα έχει καλύψει στην καλογραμμένη και συναισθηματική ανάρτηση του ο Γιάννης Ρεβύθης. Κατόπιν θέλω να συγχαρώ την πρωταθλήτρια ομάδα του Σ.Ο. Ηρακλείου που δικαία κατέκτησε το πρωτάθλημα, επιβεβαιώνοντας την αγωνιστική της ανωτερότητα. Ωστόσο, για τις αξίες που πιστεύω εδώ και χρόνια ότι αντιπροσωπεύουν το αληθινό πνεύμα του σκακιού και συμβάλλουν στην σκακιστική ανάπτυξη και την παραγωγή νέων ταλέντων, θεωρώ πραγματική πρωταθλήτρια την ομάδα της Σκακιστικής Ακαδημίας Χανίων. Και αυτό γιατί και οι 10 παίκτες που αγωνίστηκαν στην ομάδα τους έχουν μάθει σκάκι στα φυτώρια του συλλόγου και συνεχίζουν να αγωνίζονται σε αυτή. Νομίζω ότι μετά από την ΣΑΧ θα πρέπει να βρίσκεται ο ΣΠΖ Κερκύρας με 8 στους 10 παίκτες να έχουν αναδειχτεί από το σύλλογο μας. Οι ομάδες που κάνουν πρωταθλητισμό, αντίθετα, βασίζονται σε μεταγραφές έτοιμων παικτών που στελεχώνουν τις ομάδες τους.
Η επιλογή ενός σκακιστικού συλλόγου να βασίζεται σε αθλητές που έχουν αναδειχθεί από τις τάξεις του και έχουν μάθει το παιχνίδι από μικρή ηλικία, αντί να αγοράζει έμπειρους παίκτες από άλλους συλλόγους, προσφέρει διάφορα σημαντικά πλεονεκτήματα. Αυτά τα πλεονεκτήματα αφορούν αθλητικούς, αναπτυξιακούς, πολιτισμικούς και μακροπρόθεσμους στρατηγικούς τομείς, καθιστώντας την προσέγγιση της ανάδειξης αθλητών από τις τάξεις του συλλόγου πολύ προτιμότερη για έναν σκακιστικό σύλλογο που συμμετέχει στα ομαδικά εθνικά πρωταθλήματα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σκάκι είναι -θεωρητικά τουλάχιστον- ερασιτεχνικό άθλημα. Οι σκακιστικοί σύλλογοι δεν έχουν μια πανελλήνια βάση οπαδών που την υποστηρίζουν και απαιτούν πρωταθλητισμό και τίτλους, όπως οι ομάδες των επαγγελματικών ή ημιεπαγγελματικών αθλημάτων. Αντίθετα, απευθύνονται στις τοπικές κοινωνίες τους, στην πόλη τους, στο νησί τους στη συνοικία τους. Θεωρώ ότι σημαντικότερη προτεραιότητα είναι η ανάδειξη και η σκακιστική ανάπτυξη ων παιδιών, αλλά και των μεγαλύτερων σκακιστών της περιοχής. Θα προσπαθήσω να εξηγήσω την άποψη μου εκτενέστερα παρακάτω.
Οι ομάδες με παίκτες που ξεκίνησαν από τα φυτώρια συμβάλλουν στην ταυτότητα του συλλόγου και σύνδεση με την τοπική κοινωνία.
Οι παίκτες που έχουν αναδειχθεί από τον σύλλογο έχουν συχνά βαθιά συναισθηματικούς δεσμούς με τον σύλλογο και την τοπική κοινωνία. Εκπροσωπούν όχι μόνο τον σύλλογο, αλλά και την σκακιστική κουλτούρα της περιοχής, καλλιεργώντας ένα αίσθημα υπερηφάνειας και του «ανήκειν» στους κατοίκους της τοπικής κοινωνίας, που αποδέχονται δένονται και ενισχύουν το σύλλογο.
Μια ομάδα που αποτελείται από τοπικούς παίκτες αντικατοπτρίζει τις πραγματικές προσπάθειες ανάπτυξης του συλλόγου, καθιστώντας τα επιτεύγματά του πιο σημαντικά για την τοπική κοινωνία. Αντίθετα, μια ομάδα αγορασμένων παικτών μπορεί να φαίνεται απρόσωπη ή μισθοφορική, χωρίς πραγματική σύνδεση με τις ρίζες του συλλόγου.
Βέβαια, στις μεγάλες πόλεις, όπου οι αποστάσεις είναι μικρότερες είναι πιο εύκολή η μετάβαση και συνεπώς η μεταγραφή σε συλλόγους γειτονικών περιοχών. Ωστόσο, και πάλι, παρά τη δεδομένη χαλαρότερη κοινωνική συνοχή των αστικών δήμων πιστεύω ότι αξίζει λ.χ. ένας Δήμος όπως το Περιστέρι να εστιάζει σε τοπικούς σκακιστές.
Αντίθετα, οι σύλλογοι με παραγωγική διαδικασία σκακιστών μπορούν να έχουν μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα μέσα από τη δημιουργία δεξαμενής νέων ταλέντων: Η επένδυση σε νεαρούς, παίκτες της περιοχής δημιουργεί μια τέτοια βιώσιμη δεξαμενή ταλέντων. Ο σύλλογος μπορεί να αναδείξει παίκτες από αρχάριους έως γκραν μαίτρ, εξασφαλίζοντας σταθερή ροή ταλαντούχων παικτών για χρόνια, χωρίς να εξαρτάται από ακριβές μεταγραφές. Παράλληλα προσφέρει στους συλλόγους οικονομική σταθερότητα. Η αγορά παικτών από άλλους συλλόγους συχνά συνεπάγεται υψηλά μεταγραφικά κόστη και αμοιβές, τα οποία μπορούν να επιβαρύνουν τα οικονομικά του συλλόγου. Η ανάπτυξη τοπικών παικτών είναι πιο οικονομικά αποδοτική μακροπρόθεσμα, καθώς ο σύλλογος επενδύει στην εκπαίδευση και δεν καταφεύγει σε μεταγραφικά παζάρια. Οι σύλλογοι που εξαρτώνται από την αγορά παικτών είναι ευάλωτοι σε απότομες μεταβολές, που συνδέονται με την ξαφνική απόσυρση κάποιου εύπορου προέδρου ή χορηγού -έχουμε δει αρκετά παραδείγματα τα τελευταία χρόνια- με αποτέλεσμα την καταβαράθρωση ή και τη διάλυση του συλλόγου. Αντίθετα, ένας σύλλογος με ισχυρό σύστημα ανάδειξης νέων σκακιστών είναι προστατευμένος από αυτούς τους κινδύνους και μπορεί να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά του ακόμη και με περιορισμένα οικονομικά μέσα.
Αν και στις μέρες μας δεν σημαίνει και πολλά πράγματα, ωστόσο θεωρώ ότι υπάρχει και ένα ζήτημα τήρησης του αθλητικού πνεύματος. Ένας σύλλογος που δίνει προτεραιότητα στα ταλέντα που αναδεικνύει ο ίδιος, αποδεικνύει τη δέσμευσή του στην ανάπτυξη του σκακιού στην τοπική κοινωνία του. Αυτό συνάδει με το πνεύμα του αθλητισμού και της αναπτυξιακής προσέγγισης, αντί της νοοτροπίας «νίκη με κάθε κόστος», που δίνει προτεραιότητα στο χρήμα έναντι της δημιουργίας και του σεβασμού μιας τοπικής παράδοσης. Και βέβαια υπάρχει ένα ζήτημα fair play και ισοτιμίαw: Οι σύλλογοι που αγοράζουν παίκτες μπορούν να δημιουργήσουν άνισες συνθήκες στα πρωταθλήματα, όπου οι πλουσιότεροι σύλλογοι κυριαρχούν απλά επειδή ξοδεύουν περισσότερα από τους άλλους. Η εξάρτηση από τα τοπικά ταλέντα προάγει ένα πιο δίκαιο και αξιοκρατικό περιβάλλον.
Ένα ακόμη σημαντικό σημείο έχει να κάνει με την αγάπη των παικτών για το σύλλογο τους και τη συνοχή το οικογενειακό κλίμα της ομάδας. Οι παίκτες που μεγάλωσαν μέσα στο σύλλογο είναι πιο πιθανό να είναι πιστοί, συναισθηματικά αφοσιωμένοι και να έχουν κίνητρα να αποδώσουν για την ομάδα τους. Όπως μου έχουν διηγηθεί παίκτες της ομάδας μας που είχαν μεταγραφεί σε άλλους συλλόγους, ένιωθαν πως ήταν άγνωστοι μεταξύ αγνώστων. Πράγμα πολύ φυσικό, καθώς οι σύλλογοι που τους είχαν πάρει με μεταγραφή τους χρειαζόταν μόνο για μια εβδομάδα το χρόνο. Οι αγορασμένοι παίκτες σπάνια έχουν αυτό το δέσιμο και είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να φύγουν για υψηλότερες προσφορές αλλού.
Επίσης, οι παίκτες που έχουν αναπτυχθεί μέσα από την παραγωγική διαδικασία του συλλόγου, συχνά έχουν κοινό ιστορικό προπόνησης και κοινή φιλοσοφία, γεγονός που οδηγεί σε καλύτερη ομαδική δουλειά και καλύτερη κατανόηση των σκακιστικών αρχών.
Υπάρχει και μια ακόμη θετική επίδραση, καθώς οι τοπικοί σκακιστές που διακρίνονται αποτελούν πόλο έλξης για την επόμενη γενιά σκακιστών. Όταν οι νέοι τοπικοί παίκτες βλέπουν συνομήλικούς τους από την τοπική κοινωνία τους να πετυχαίνουν σε εθνικό επίπεδο, αυτό τους εμπνέει να ασχοληθούν με το σκάκι και να προσπαθήσουν να πετύχουν παρόμοια αποτελέσματα. Αυτό ενισχύει τη βάση του συλλόγου αλλά και προωθεί την κουλτούρα του σκακιού. Η έμφαση στα ταλέντα που προέρχονται από τον σύλλογο ενισχύει τον ρόλο του συλλόγου ως αθλητικού, εκπαιδευτικού και πολιτιστικού κέντρου, και όχι μόνο ως ανταγωνιστικής οντότητας. Τονίζει το σκάκι ως μια δεξιότητα για όλη τη ζωή και μια δραστηριότητα που έχει την γενική αποδοχή της τοπικής κοινωνίας.
Ένα ακόμη σημαντικό επιχείρημα έχει να κάνει με την Εθνική ανάπτυξη του σκακιού. Οι σύλλογοι που αναπτύσσουν τοπικούς σκακιστές συμβάλλουν στη συνολική δύναμη του σκακιού στη χώρα. Παράγουν παίκτες που μπορούν να εκπροσωπήσουν τη χώρα σε διεθνές επίπεδο, ενώ η αγορά παικτών απλώς αναδιανέμει τα υπάρχοντα ταλέντα. Όταν οι σύλλογοι επικεντρώνονται στην αγορά σκακιστών, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συγκέντρωση ταλέντων σε λίγους, πλούσιους συλλόγους, αποδυναμώνοντας τους μικρότερους συλλόγους και μειώνοντας την ανταγωνιστική ποικιλομορφία. Καταλαβαίνουμε ότι είναι πολύ πιο δύσκολή και μακροπρόθεσμη η διαδικασία παραγωγής και ανάδειξης ταλέντων, ωστόσο είναι απογοητευτικό να βλέπεις ομάδες που πρωταγωνιστούν στα πρωταθλήματα να μην έχουν ούτε ένα παίκτη στις αναπτυξιακές σκακιέρες που να προέρχεται από τα φυτώρια του συλλόγου τους. Οι προσεγγίσεις που βασίζονται στην ανάπτυξη τοπικών ταλέντων αποκεντρώνουν την κατανομή των ταλαντούχων παικτών.
Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι η αγορά καθιερωμένων σκακιστών εγγυάται άμεση επιτυχία. Ωστόσο, αυτό είναι κοντόφθαλμο:
– Οι βραχυπρόθεσμες νίκες δεν εξασφαλίζουν μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.
– Ο σύλλογος χάνει την ευκαιρία να χτίσει κάτι διαρκές και σημαντικό.
– Οι οικονομικοί κίνδυνοι μπορούν να οδηγήσουν σε κατάρρευση (π.χ., απόσυρση χορηγού, αλλαγή προέδρου κλπ.).
Ένας σκακιστικός σύλλογος που δίνει προτεραιότητα στους τοπικούς, δικούς του παίκτες ενσαρκώνει το αληθινό πνεύμα του παιχνιδιού: υπομονή και επιμονή, στρατηγική σκέψη ενώ συνδυάζει και το αίσθημα κοινότητας. Για ένα εθνικό πρωτάθλημα, μια ομάδα που αποτελείται κυρίως από τοπικούς σκακιστές δεν είναι απλώς μια ομάδα — είναι μια απόδειξη των αξιών του συλλόγου και της συμβολής του στο μέλλον του σκακιού.
Βέβαια, όλα τα παραπάνω δεν διεκδικούν την κατοχή της απόλυτης αλήθειας και θεωρώ ότι είναι απλώς μια βάση συζήτησης στην οποία φυσικό είναι να υπάρχουν και αντίθετες απόψεις με σημαντικά επιχειρήματα. Ωστόσο, επειδή οι σκακιστές έχουμε μια τάση να εκφραζόμαστε με απόλυτο και συχνά ακραίο τρόπο, καλό θα ήταν κρατήσουμε κάποιο επίπεδο συζήτησης.
