Το Αιματοβαμμένο Οδικό Δίκτυο της Ελλάδας: Μια Πανδημία Χωρίς Τέλος; Γράφει ο Σπύρος Άνδρεϊτς

https://www.amazon.com/stores/Spyros%20Andreits/author/B0CD2LHNRT

Η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά νεκρών από τροχαία δυστυχήματα σε κατοικημένες περιοχές (51% έναντι 38% του ευρωπαϊκού μέσου όρου), καθώς και υψηλότατο ποσοστό θανάτων μοτοσικλετιστών.

 

Δεν υπάρχει μέρα που να μην ξημερώνει με το άκουσμα ενός θανατηφόρου τροχαίου. Η Ελλάδα κατέχει μια από τις υψηλότερες θέσεις στην Ευρώπη σε θανάτους από τροχαία, μια «πανδημία» που συνεχώς εντείνεται, με τους αριθμούς να σοκάρουν και να καταδεικνύουν μια ζοφερή πραγματικότητα στους ελληνικούς δρόμους. Ενώ ένας νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) αναμένεται να επιφέρει αυστηρότερες ποινές, το πρόβλημα είναι βαθύτερο, ριζωμένο στην απουσία δραστικών ελέγχων, την εγκληματική αμέλεια και μια κουλτούρα οδήγησης που αγνοεί κάθε έννοια ασφάλειας.

Οι Αμείλικτοι Αριθμοί και η Ελληνική Πραγματικότητα

Το 2024, ο αριθμός των νεκρών από τροχαίες συγκρούσεις στη χώρα μας έφτασε τους 665, ένα ρεκόρ πενταετίας. Αυτός ο αριθμός, δυστυχώς, αναμένεται να αυξηθεί, καθώς περιλαμβάνει μόνο όσους κατέληξαν επί τόπου. Η σύγκριση με τα προηγούμενα έτη (524 νεκροί το 2020, 624 το 2021, 654 το 2022 και 637 το 2023) αναδεικνύει μια ανησυχητική ανοδική τάση. Τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για τις βεβαιωθείσες παραβάσεις είναι αποκαλυπτικά: η υπερβολική ταχύτητα και η παραβίαση των πινακίδων σήμανσης βρίσκονται στην κορυφή, ακολουθούμενες από τη μη χρήση κράνους, τη στέρηση ικανότητας οδήγησης, τη μη χρήση ζώνης ασφαλείας, την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και τη χρήση κινητού τηλεφώνου. Ανησυχητική είναι επίσης η αύξηση των ανασφάλιστων οχημάτων, από 20.397 το 2023 σε 26.069 το 2024.

Πέρα από τα επίσημα στατιστικά, η καθημερινή εμπειρία στους ελληνικούς δρόμους φανερώνει μια ακόμη πιο σκοτεινή εικόνα. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο οδηγοί αυτοκινήτων και μοτοσικλετών να κινούνται ανάποδα σε μονόδρομους, ειδικά τις βραδινές ώρες, χωρίς φώτα ή με ελάχιστα λειτουργικά φώτα. Η επιθετική οδήγηση είναι πλέον κανόνας, με οδηγούς να πλησιάζουν ασφυκτικά από πίσω ακόμη και σε στενούς ορεινούς δρόμους, αναγκάζοντας τους προπορευόμενους να σταματήσουν εντελώς για να προσπεράσουν. Η απεριόριστη ταχύτητα δίπλα σε σχολεία, παιδικούς σταθμούς και κατοικημένες περιοχές αποτελεί θλιβερή πραγματικότητα, αδιαφορώντας πλήρως για την ασφάλεια των πεζών, ιδιαίτερα των παιδιών. Δυστυχώς, η παρουσία της Τροχαίας είναι σχεδόν ανύπαρκτη σε αυτές τις κρίσιμες περιοχές, περιοριζόμενη ως συνήθως σε ελέγχους νεαρών με μηχανάκια τις βραδινές ώρες.

Οι Αιτίες Πίσω από την Τραγωδία

Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτή την τραγική κατάσταση είναι πολλοί και αλληλένδετοι. Η υπερβολική ταχύτητα εντός και εκτός πόλεων, η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και ουσιών, η χρήση κινητού τηλεφώνου, η παραβίαση φωτεινών σηματοδοτών και STOP, η μη χρήση ζώνης και κράνους, καθώς και ο έλλειψη σεβασμού σε ευάλωτους χρήστες του δρόμου (πεζούς, ποδηλάτες, μοτοσικλετιστές) είναι μερικές μόνο από τις βασικές αιτίες. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι κακοτεχνίες, λακκούβες, καθιζήσεις στους δρόμους, καθώς και η απουσία ανώτατου ορίου ηλικίας για τους οδηγούς.

Ωστόσο, ο κυριότερος λόγος, όπως υπογραμμίζουν συγγενείς θυμάτων και ειδικοί, είναι η απουσία ουσιαστικών ελέγχων και η μη επιβολή αυστηρών ποινών. Η απουσία συνεχών ελέγχων και αυστηρών ποινών καθιστά αναποτελεσματικό ακόμα και τον καλύτερο Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Τα τροχαία δυστυχήματα μοιάζουν με πολεμική σύρραξη, διακόπτοντας τη ζωή των ανθρώπων και αφήνοντας πίσω τους ανείπωτο πόνο.

Ο Νέος ΚΟΚ και η Αναζήτηση Λύσεων

Με αφορμή αυτή τη μάστιγα, η συζήτηση για τον νέο ΚΟΚ βρίσκεται σε εξέλιξη. Αναμένεται να κατατεθεί άμεσα προς ψήφιση στη Βουλή, με προβλέψεις για αυστηρότερες ποινές, ιδίως για τη χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση. Τα πρόστιμα ξεκινούν από 350 ευρώ και φτάνουν έως και 4.000 ευρώ σε περίπτωση επανειλημμένης υποτροπής, με αφαίρεση του διπλώματος έως και οκτώ έτη. Σε περίπτωση πρόκλησης ατυχήματος με βαριά σωματική βλάβη ή θάνατο, επιβάλλονται οι ποινές του Ποινικού Κώδικα για επικίνδυνη οδήγηση, που μπορεί να περιλαμβάνουν κάθειρξη.

Παρά τις προσπάθειες και τα «μέτρα» που ανακοινώνονται κατά καιρούς, οι εκπρόσωποι των συλλόγων συγγενών θυμάτων εκφράζουν την απογοήτευσή τους για την έλλειψη αποτελεσμάτων. Ενίοτε, πολιτικοί δείχνουν ενδιαφέρον για τη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων, αλλά η συνεχής βούληση που να θέτει την ασφάλεια στους δρόμους ως πρώτη προτεραιότητα απουσιάζει. Η Ελλάδα υστερεί και στους πέντε πυλώνες της οδικής ασφάλειας: διαχείριση, οδηγική συμπεριφορά, υποδομές, κατάσταση οχημάτων και αντιμετώπιση τραυματιών.

Η Επιτακτική Ανάγκη για Αλλαγή

Οι συγκρίσεις με την υπόλοιπη Ευρώπη είναι σοκαριστικές. Η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά νεκρών από τροχαία δυστυχήματα σε κατοικημένες περιοχές (51% έναντι 38% του ευρωπαϊκού μέσου όρου), καθώς και υψηλό ποσοστό θανάτων μοτοσικλετιστών. Είναι επιτακτική ανάγκη να μειωθούν οι ταχύτητες μέσα στις πόλεις, καθώς η έλλειψη πεζοδρομίων επιτείνει το πρόβλημα, αναγκάζοντας πεζούς να κινούνται μέσα στο οδόστρωμα.

Είναι σαφές ότι ο νέος ΚΟΚ, αν και ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν αρκεί από μόνος του. Απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση που να περιλαμβάνει:

• Εντατικοποίηση των ελέγχων και πραγματική επιβολή των ποινών, χωρίς εκπτώσεις και εξαιρέσεις. Αυτό περιλαμβάνει την αυξημένη παρουσία της Τροχαίας σε σημεία υψηλής επικινδυνότητας και ώρες αιχμής, καθώς και την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων για την καταγραφή παραβάσεων.
• Συστηματική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των οδηγών από μικρή ηλικία. Τα προγράμματα οδικής ασφάλειας στα σχολεία, σε συνδυασμό με εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για το ευρύ κοινό, μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας πιο υπεύθυνης οδηγικής κουλτούρας.
• Βελτίωση των οδικών υποδομών, ιδιαίτερα εντός των πόλεων, με επαρκή πεζοδρόμια, φωτισμό και σήμανση. Η αποκατάσταση κακοτεχνιών, η δημιουργία ποδηλατοδρόμων και η βελτίωση της ορατότητας σε επικίνδυνα σημεία είναι ζωτικής σημασίας.
• Αλλαγή της κουλτούρας οδήγησης, καλλιεργώντας τον σεβασμό στον ΚΟΚ, τους άλλους χρήστες του δρόμου και, εν τέλει, στην ανθρώπινη ζωή. Αυτό απαιτεί συνεχή προσπάθεια από όλους τους φορείς, από την πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς έως τους ίδιους τους πολίτες.
• Αύξηση της ψηφιοποίησης των διαδικασιών, ώστε η έκδοση αδειών οδήγησης και η καταγραφή παραβάσεων να γίνονται πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη διαφάνεια.
• Ενίσχυση των μέτρων πρόληψης και όχι μόνο καταστολής. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εγκατάσταση περισσότερων καμερών ταχύτητας, τη συχνότερη συντήρηση του οδικού δικτύου και την εφαρμογή «έξυπνων» συστημάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας.

Η «πανδημία» των τροχαίων στην Ελλάδα δεν μπορεί να συνεχιστεί. Είναι ώρα για αποφασιστικές ενέργειες και όχι για ημίμετρα, ώστε οι ελληνικοί δρόμοι να πάψουν να είναι ένας τόπος θανάτου και να γίνουν ξανά ασφαλείς για όλους.