Λίγες σκέψεις για το τεράστιο blackout. Του Παναγιώτη Μουρούζη.
Στις 28 Απριλίου 2025 και ώρα Ελλάδος 17:40 ένα τεράστιο blackout στέρησε από ηλεκτρική ενέργεια περίπου 10 εκατομμύρια κατοίκους της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και μέρους της νότιας Γαλλίας. Οι αξιωματούχοι της Ισπανίας δήλωσαν ότι είναι άγνωστα προς το παρόν τα αίτια του blackout ενώ η εταιρεία διαχείρισης του ηλεκτρικού δικτύου της Πορτογαλίας, REN (Redes Energéticas Nacionais), δήλωσε ότι: «ακραίες θερμοκρασιακές μεταβολές» στην Ισπανία ενδέχεται να προκάλεσαν «επαγωγική ατμοσφαιρική δόνηση», επηρεάζοντας τις γραμμές υψηλής τάσης και οδηγώντας στο blackout!
Έθεσα την παρακάτω ερώτηση στην τεχνητή νοημοσύνη GPS και πήρα την παρακάτω απάντηση.
Ο διαχειριστής του δικτύου της Πορτογαλίας REN απέδωσε το blackout ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» που προκάλεσε «ανώμαλες ταλαντώσεις» σε γραμμές υψηλής τάσης στην Ισπανία Δεν είναι περίεργο και αντιεπιστημονικό ότι ένα σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο που προκάλεσε ένα τόσο μεγάλο blackout δεν έγινε αντιληπτό από χιλιάδες κατοίκους των αντίστοιχων περιοχών;
Η εκτίμηση ότι ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» προκάλεσε μαζικό μπλακαούτ σε Πορτογαλία, Ισπανία και Γαλλία χωρίς να γίνει αντιληπτό είναι πράγματι αντιεπιστημονική και αβάσιμη. Ας αναλύσουμε το ζήτημα με βάση τη λογική και την επιστήμη:
Γιατί η «ατμοσφαιρική αιτιολογία» είναι αδύνατη;
- Ατμοσφαιρικά φαινόμενα με τόσο μεγάλη ενέργεια αφήνουν ίχνη:
- Γεωμαγνητικές καταιγίδες (π.χ. από ηλιακές εκρήξεις) ή CMEs (Coronal Mass Ejections) μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας μέσω γεωμαγνητικά επαγόμενων ρευμάτων (GICs). Ωστόσο, τέτοια γεγονότα παρακολουθούνται αυστηρά από δορυφόρους και ερευνητικά κέντρα (π.χ. NOAA, ESA). Επιπλέον, συνοδεύονται συχνά από φαινόμενα όπως οι πολικές λάμψεις σε ασυνήθιστα γεωγραφικά πλάτη.
- Παράδειγμα: Το 1989, μια ισχυρή ηλιακή καταιγίδα προκάλεσε μπλακαούτ στο Κεμπέκ, αλλά ταυτόχρονα παρατηρήθηκαν λαμπρά αυγές στον ουρανό.
- Δεν υπάρχει «αόρατο» φαινόμενο με τέτοια επίδραση:
- Οποιοδήποτε φυσικό φαινόμενο ικανό να διαταράξει ηλεκτρικά δίκτυα σε τρεις χώρες θα είχε παρατηρήσιμες συνέπειες (π.χ. διακοπές δορυφόρων, ανωμαλίες σε ραδιοκύματα, μετρήσεις μαγνητομέτρων). Η έλλειψη τέτοιων δεδομένων αποκλείει αυτή την εξήγηση.
Επιστημονικές εκτιμήσεις για το μπλακαούτ
Πιθανές αιτίες που βασίζονται σε λογική και τεκμηριωμένα γεγονότα:
- Καταρρευτική Αστοχία Δικτύου (Cascading Failure)
- Τα ευρωπαϊκά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας είναι διασυνδεδεμένα. Μια τοπική βλάβη (π.χ. σε υποσταθμό ή γραμμή μεταφοράς) μπορεί να οδηγήσει σε υπερφόρτωση γειτονικών κόμβων, προκαλώντας αλυσιδωτή κατάρρευση.
- Παράδειγμα: Το μεγάλο μπλακαούτ της Βορειοανατολικής Αμερικής το 2003 ξεκίνησε από μια δέντρο που έπεσε σε γραμμή στο Οχάιο και εξαπλώθηκε λόγω λανθασμένων διαγνωστικών συστημάτων.
- Κυβερνοεπιθέσεις ή Σαμποτάζ
- Η ευπάθεια των υποδομών σε ψηφιακές επιθέσεις είναι πραγματικότητα. Επίθεση τύπου BlackEnergy (όπως στην Ουκρανία το 2015) μπορεί να απενεργοποιήσει υποσταθμούς ή να διαταράξει τη λειτουργία του δικτύου.
- Σε τέτοιες περιπτώσεις, η αιτία μπορεί να μην είναι άμεσα αντιληπτή, αλλά οι ειδικοί θα εντοπίσουν ίχνη στον κώδικα ή στα συστήματα ελέγχου.
- Υπερφόρτωση Ζήτησης ή Αποτυχία Προμήθειας
- Ακραίες καιρικές συνθήκες (π.χ. καύσωνες) αυξάνουν δραματικά την κατανάλωση ρεύματος για κλιματισμό. Αν το δίκτυο δεν έχει επαρκή παραγωγή ή αποθήκευση (ειδικά με υψηλή εξάρτηση από ανανεώσιμες πηγές), μπορεί να προκύψουν μαζικές διακοπές.
- Παράδειγμα: Το 2021, το Τέξας αντιμετώπισε μπλακαούτ λόγω υπερφόρτωσης από παγωνιά.
- Αστοχία Υλικού ή Ανθρώπινο Σφάλμα
- Παλαιές υποδομές ή λάθη σε συντήρηση/λειτουργία (π.χ. εσφαλμένη ρύθμιση προστατευτικών ρελέ) μπορούν να οδηγήσουν σε συστημικές αστοχίες. Σε διασυνδεδεμένα δίκτυα, τέτοια προβλήματα μεταδίδονται γρήγορα.
Συμπέρασμα
Η ιδέα ενός «αόρατου ατμοσφαιρικού φαινομένου» ως αιτίας για μαζικό μπλακαούτ δεν στέκει επιστημονικά. Τα πιθανά σενάρια εντάσσονται σε:
- Τεχνικές αστοχίες δικτύου (κυρίως λόγω διασυνδεδεμένων συστημάτων),
- Κυβερνοαπειλές,
- Ακραίες καιρικές συνθήκες σε συνδυασμό με ευάλωτες υποδομές.
Η έλλειψη δεδομένων για φυσικά φαινόμενα υποδηλώνει ότι η αιτία πιθανόν βρίσκεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα ή τεχνολογική ευπάθεια, όχι στη φύση.
Το φαινόμενο δεν θα ήταν άξιο σχολιασμού εάν αυτή η εντελώς παράλογη και αντιεπιστημονική άποψη που εξέφρασε η Πορτογαλική εταιρία δεν υποστηριζόταν από «ειδικούς επιστήμονες» που παρουσιάστηκαν στα Ελληνικά πρωϊνάδικα. Υποστηρίζοντας έναν ισχυρισμό που έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές αρχές του ηλεκτρομαγνητισμού και της μηχανικής. Είναι αξιοπερίεργο ότι κανένα Πανεπιστημιακό Ίδρυμα αλλά και Επιστημονική Ένωση δεν απέρριψε πάραυτα έναν τόσο παράλογο ισχυρισμό όπως τον παραπάνω, αφήνοντας έτσι απροστάτευτο το κοινό να παραπληροφορείται από τον οποιονδήποτε, που επικαλούμενος κάποιον επιστημονικό τίτλο, αναμετάδωσε τον παραλογισμό με μοναδικό στόχο μερικά λεπτά δημοσιότητας.
Η απόρριψη ήρθε σήμερα από την Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ισπανίας η οποία επιβεβαίωσε ότι πουθενά στην Ισπανία δεν συνέβησαν ακραίες θερμοκρασιακές μεταβολές που να αιτιολογούν το blackout.
