Η Δολιότητα της Αφηρημένης Αγάπης: Τα Άκρα Αγκαλιάζουν την Ανθρωπότητα για να Αποφύγουν τον Άνθρωπο Γράφει ο Σπύρος Άνδρεϊτς

https://www.amazon.com/stores/Spyros%20Andreits/author/B0CD2LHNRT

Η ρητορική των ακραίων ιδεολογιών συχνά κοσμείται από μεγαλόπνοες διακηρύξεις αγάπης για την ανθρωπότητα στο σύνολό της. Υπόσχονται έναν ουτοπικό κόσμο, μια συλλογική ευδαιμονία όπου οι αδικίες θα εκλείψουν και η αρμονία θα βασιλεύει. Ωστόσο, πίσω από αυτό το φαινομενικά ευγενές συναίσθημα, ελλοχεύει συχνά μια σκοτεινή αλήθεια: αυτή η αφηρημένη αγάπη για την ανθρωπότητα χρησιμεύει ως ένα βολικό άλλοθι για την αποφυγή της πιο απαιτητικής και ουσιαστικής μορφής αγάπης – αυτής για τον συγκεκριμένο, μοναδικό άνθρωπο που βρίσκεται δίπλα μας.

Οι ακραίες ιδεολογίες, στην προσπάθειά τους να επιβάλουν ένα άκαμπτο και συχνά βίαιο όραμα για την κοινωνία, τείνουν να απαξιώνουν την αξία του ατόμου. Ο άνθρωπος υποβιβάζεται σε ένα απλό γρανάζι μιας ευρύτερης ιστορικής ή κοινωνικής διαδικασίας, ένα ασήμαντο μέσο για την επίτευξη ενός μεγαλειώδους, αλλά απρόσωπου, σκοπού. Η μοναδικότητα, οι ιδιαιτερότητες, οι ανάγκες και τα συναισθήματα του κάθε ανθρώπου θυσιάζονται στον βωμό της συλλογικής ταυτότητας και της ιδεολογικής ομοιομορφίας.

Αυτή η «αγάπη» για την ανθρωπότητα στο σύνολό της επιτρέπει στις ακραίες ιδεολογίες να δικαιολογήσουν τις πιο απάνθρωπες πράξεις. Στο όνομα ενός ιδεατού μέλλοντος, γίνονται ανεκτές, ακόμη και επιβάλλονται, η καταπίεση, η βία και η εξόντωση ολόκληρων ομάδων ανθρώπων που θεωρούνται εμπόδια στην επίτευξη του τελικού στόχου. Η αφαίρεση της ατομικής υπόστασης και η μετατροπή των ανθρώπων σε αφηρημένες κατηγορίες («εχθροί της τάξης», «μιάσματα της φυλής», «αποστάτες της πίστης») καθιστά ευκολότερη την άρνηση της ανθρωπινότητάς τους και τη δικαιολόγηση της βίας εναντίον τους.

Η πραγματική αγάπη, αντίθετα, είναι πάντα συγκεκριμένη. Απευθύνεται σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, με τις δικές του μοναδικές χαρές και λύπες, ελπίδες και φόβους. Απαιτεί ενσυναίσθηση, κατανόηση, υπομονή και αλληλεγγύη. Είναι μια πράξη αλληλεπίδρασης, φροντίδας και σεβασμού προς την ατομική αξιοπρέπεια του μοναδικού άλλου. Αυτή η μορφή αγάπης είναι απαιτητική, καθώς μας αναγκάζει να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων και να αναλάβουμε την ευθύνη για τους ανθρώπους που βρίσκονται στην άμεση σφαίρα επιρροής μας.

Οι ακραίες ιδεολογίες, με την εστίασή τους σε αφηρημένες έννοιες και μακρινά ουτοπικά οράματα, αποφεύγουν αυτή την άμεση και απαιτητική μορφή αγάπης. Είναι ευκολότερο να αγαπάς την «εργατική τάξη» ως μια αόριστη μάζα παρά τον συγκεκριμένο εργάτη που ζει δίπλα σου και αντιμετωπίζει τις δικές του προσωπικές δυσκολίες. Είναι ευκολότερο να ονειρεύεσαι μια «αγνή φυλή» παρά να αποδέχεσαι και να σέβεσαι την πολυπλοκότητα της κάθε ανθρώπινης κουλτούρας.

Αυτή η τάση προς την αφηρημένη αγάπη συχνά συνοδεύεται από μια βαθιά καχυποψία ή ακόμη και εχθρότητα προς τις ενδιάμεσες κοινωνικές δομές που βασίζονται στην προσωπική σύνδεση και την αμοιβαία φροντίδα – όπως η οικογένεια, η τοπική κοινότητα και οι φιλικές σχέσεις. Αυτές οι δομές θεωρούνται συχνά ως εμπόδια στην επίτευξη του ευρύτερου ιδεολογικού στόχου, καθώς ενθαρρύνουν την αφοσίωση σε συγκεκριμένους ανθρώπους και όχι στην αφηρημένη ιδέα της «ανθρωπότητας».

Η ιστορία του 20ού αιώνα, με την άνοδο ολοκληρωτικών καθεστώτων που ευαγγελίζονταν την αγάπη για ένα ιδεατό μέλλον αλλά διέπραξαν φρικιαστικές θηριωδίες εις βάρος συγκεκριμένων ανθρώπων, αποτελεί μια τραγική επιβεβαίωση αυτής της παρατήρησης. Στο όνομα της «προόδου», της «επανάστασης» ή της «φυλετικής καθαρότητας», εκατομμύρια άνθρωποι υπέστησαν διώξεις, βασανιστήρια και θάνατο. Η αφηρημένη αγάπη για την «ανθρωπότητα» λειτούργησε ως ένα κυνικό άλλοθι για την άρνηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την καταπάτηση των πιο θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σήμερα, καθώς αναδύονται νέες μορφές ακραίων ιδεολογιών, είναι ζωτικής σημασίας να παραμείνουμε άγρυπνοι απέναντι σε αυτή την παγίδα της αφηρημένης αγάπης. Η αληθινή αγάπη και η αλληλεγγύη ξεκινούν από τον σεβασμό και την αναγνώριση της αξίας κάθε συγκεκριμένου ανθρώπου. Δεν μπορούν να επιβληθούν από τα πάνω, μέσω ενός ιδεολογικού διατάγματος. Αντίθετα, καλλιεργούνται μέσα από τη συνεννόηση, την αμοιβαία κατανόηση και την ειλικρινή μέριμνα για τον συνάνθρωπό μας.

Η εστίαση στην αφηρημένη «ανθρωπότητα» επιτρέπει στις ακραίες ιδεολογίες να αποφύγουν τον δύσκολο διάλογο, την κριτική αυτοαξιολόγηση και την αναγνώριση των δικών τους εσωτερικών αντιφάσεων και των αρνητικών συνεπειών των πρακτικών τους σε συγκεκριμένους ανθρώπους. Είναι ευκολότερο να κατηγορείς «τους άλλους», τις «σκοτεινές δυνάμεις» ή τις «αντιδραστικές δυνάμεις» για όλα τα δεινά παρά να αναγνωρίσεις την ευθύνη για τις δικές σου πράξεις και τις συνέπειές τους στην ζωή των ανθρώπων γύρω σου.

Στην αντίπερα όχθη, η αναγνώριση της αξίας κάθε ανθρώπινης ζωής, η εστίαση στην ατομική ευθύνη και η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης αποτελούν τα αντίδοτα στην απάτη της αφηρημένης αγάπης. Μόνο όταν μάθουμε να αγαπάμε και να σεβόμαστε τον συγκεκριμένο άνθρωπο, με τις ατέλειες και τις ιδιαιτερότητές του, μπορούμε να ελπίζουμε σε μια κοινωνία πιο δίκαιη, πιο ανθρώπινη και πιο ειρηνική. Η αγάπη δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα, αλλά μια συγκεκριμένη πράξη που ξεκινά από την αναγνώριση της κοινής μας ανθρωπιάς και την αλληλεγγύη προς τον κάθε συνάνθρωπο. Οι ακραίες ιδεολογίες μπορεί να διακηρύσσουν την αγάπη για την ανθρωπότητα, αλλά η απουσία του ενδιαφέροντος για τον συγκεκριμένο άνθρωπο αποκαλύπτει την κενότητα και την επικινδυνότητά τους.